П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
III бөлім. Тәрбие теориясы
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 18.5. Тәрбиелік үрдістің элеуметтік кеңістігінің өзгермелілігі
| III бөлім. Тәрбие теориясы
301 “Кім кіммен жэне не үшін?” пікірталасын үйымдастырады. Қызықты әңгіме- лесу қоғамдық мәселелерді түсінуді және сол мәселелерді шешу барысын- дағы өзіңнің “Мен”-дігінің байланысын белсендіреді. Осындай пікірталас жағдайында көсемге деген тақуалық берілушілік басылып, олар тақуалардың іс-әрекеттерінің мазмүны жайлы әңгіме барасында өздерін өздері жария етеді. Қозғалысқа қатысты қатал жазалаушы тыйым орынсыз: қозғалыс жасырын түрге өтуге мәжбүрленіп, оның қатысушыларына қаһармандық ореал беріліп, осы арқылы қозғалыс мәнін түсіну үшін қолайлы жағдайлар жойылады. Егер педагог қозғалысты нақты табиғи қозғалыс ретінде түсініп, қоғамдық түсіну- шілікті үйымдастырса, алдын ала қозғалыс мәнімен қатар әлеуметтік нәтиже мен қозғалыс іс-орекеттеріне түлғаның қатысуына баға берсе ғана педагогтыц бағыты нәтижеге алып келеді. Кез келген қозғалыстың оқушыларға тәрбиелік әсерін бағалауға, өзінің кәсіби бағытының күшіне орай педагог күдікті қозғалыстың іс-әрекеттеріне араласуға, қолдары арамза үлкендердің іс-әрекеттеріне тартылған балалардың түлғалық дамуының нәтижесіне алаңдаушылықпен қарауға, тиісті қоғамдық биліктегілерге жүгінуге қүқылы болады. Оның араласуы ашық, жариялы және педаг огикалык негізделген болуы қажет. 18.5. Тәрбиелік үрдістің элеуметтік кеңістігінің өзгермелілігі Баланың әлеуметтік өмір алаңы оның өсу деңгейіне қарай және оның жаңа элеуметтік рөлдерді: ол өз әке-шешесінің баласы; ол жақын орналасқан үйдегі жанүяға қатысты көрші; өз апасының немересі; ауладағы ойындарда жолдас; ол жолаушы; ол театрдағы көрермен; ол оқушы, ол үл бала (немес қыз бала); ол сыныпта кезекші; ол жеке үйымның мүшесі: ол спорт сүйгіш және т.б. иеленуіне қарай қарқынды кеңиді. Бүл рөлдер тек өлеуметтік кеңістік ауысқан кезде ғана пайда болады, сонда ғана бала “кеше” ғана өзі қатынаста болған кеңістікгіен “бүгінгі” жаңа қарым-қатынасқа түседі және одан басқаша тәртіпті күтеді. Қоғаммен нормативті келісілген тәртіп, балаға деген қарым- қатынасы да оның әр түрлі рөлінде өзгереді: балаға деген қатынас, бала жасөсіпірімдік деңгейге аяқ басқан кезде-ақ өзгереді; қызға деген қатынас ол темекі тартқан сәтте-ақ, сейіледі; әдемі бала ол отырған кезде оның алдынан түрыи түрған әйел шықса, ол нәзіктік еркелете мақүлдаудан айырылады. Бүл кездейсоқ емес. Әлеуметтік кеңістік неғүрлым үдемелі өзгерісте болса, өсіп келе жатқан баланың әлеуметтік тәжірибесі соғүрлым бай болады. Міне, сондықтан педагогтар әр түрлі іс-әрекеттер арқылы, әлеуметтік кеңістікті озгертпей, балалардың әлеуметтік рөлдерін саналы түрде кеңейтеді: сол баяғы мектеп ауласы — алайда, бала енді оның бақшашысы; мектептің сол бүрынғы ғимараты - алайда, бала енді оны коркемдеп жатқан дизайнер; сол бүрынғы көше - алайда, бала оны күтіп, тазалықты үстаушы. Әлеуметтік кеңістіктің кеңеюі, сондай-ақ баланың озіндік қозғалысы арқасында жүреді; оның әдеттегі заттық орта шекарасынан тыс шығуы: міне, ол жаттығуларға бара бастады; ауылға апасына қонаққа кетті; ата-анасымен бірге Африканы саяхаттауда, ғылыми-ағартушылық бейнефильмдерді көруде. Ол басқа заттық әлемді көруде, оның көзқарасы орі қарай дамуда, ал мүның мағынасы, оның әдеттегі микрошеңбері әлеуметтік бағалаудың өзге түсімен боялыгі, жаңа түлғалық мағынаға ие болады. |