Ұлыбритания,
Қарулы Күштер кестеде ұсынылған дене шы
-
нықтырудың минималды стандарттарын қабылдады. 15 және
16-кесте.
15-кесте.
Алғашқы физикалық мүмкіндіктерді тексеру
(Ұлыбритания)
Нормативтер
Жасы
17 — 29
30-34
35 — 39
40-44
45 — 49
Cтеп-тесті (по табл.)
157—188
168—198
174 — 206
—
—
Кермеге тартылу, рет
6
5
4
—
—
Кеудені көтеру, рет
12
10
8
—
—
Қосырықпен кеудені жерден
көтеру
6
5
4
—
—
Тұрған орыннан биікке
секіру, дюйм
15,0
12,5
10,0
—
—
* 1 дюйм = 2,54 см
184
ДЕНЕ
ЖАТТЫҒУЛА
-
РЫМЕН
АЙНАЛЫСУШЫ
-
ЛАРДЫ
ТЕСТІЛЕУ
16-кесте.
Алғашқы физикалық жарамдылық тексеру (Ұлыбритания)
Германия.
24 жастан асқан әскери қызметкерлерге жасалған
нормативтер, 17-кестеде көрсетілген
17 кесте.
Физикалық жарамдылығын тексеру (Германия)
Норматив
Жасы
17—29
30-34
35 — 39
35-39
45 — 49
Қашықтыққа жүгіру
1,5 мили (2,4 км), мин, с
11,30
12,00
12,30
15,00
20,00
Қашықтыққа жүгіру 3 мили (4,8 км),
мин, с
—
—
—
35,00
40,00
Степ-тесті (кесте б/ша)
—
—
—
215
232
Жаттығу
Бағалау
Өте жақсы
Ж
ақсырақ
Ж
ақсы
Ж
ам
ан ме
с
Қанаға
тт
ан
дырылған
қанаға
тт
анды-
рылғандыр
уға
жуық
Қашықтыққа жүгіру 50 м, с
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0
8,5
Орынна ұзындыққа секіру, м
2,73
2,53
2,33
2,13
1,93
1,73
Салмағы 3 кг медболды 30 ішінде
жатқан күйде кеудеден көтеріп
лақтыру, рет
35
30
25
20
15
10
Жатқан күйде 30 с ішінде кеудені
көтеру рет
28
26
22
19
16
12
Кемеге тартылу, рет
12
10
7
5
2
1
Қайталамалы жүгіріс 2 х 10 м с
жүкпен,с
9,7
10,2
10,7
11,2
11,7
12,2
2000 м қашықтыққа жүгіру, мин, с
6,20
7,10
8,00
8,50
9,40
10,30
185
ДЕНЕ
ЖАТТЫҒУЛА
-
РЫМЕН
АЙНАЛЫСУШЫ
-
ЛАРДЫ
ТЕСТІЛЕУ
АҚШ.
Жылына екі рет сынақ беріледі (18-кесте), оның нәти
-
желері жасына байланысты бағаланады (19 және 20 кетелері).
18 -кесте.
Дене шынықтыру сынағы (АҚШ)
19 -кесте.
Ең төменгі талаптар (АҚШ)
20 -кесте.
Дене шынықтыруды жалпы бағалау (АҚШ
Ұпайлар
Норматив
Көтерілу, рет
Кеудеге көтеру, рет
3 миль қашықтыққа жүгіру
(4,8 км), мин, с
100
20
80
18,00
90
18
75
19,40
80
16
70
21,20
70
14
65
23,00
50
10
50
26,20
Жасы
Норматив
Ұпайлар
Қөтерілу
, рет
Ке
удег
е көтер
у,
рет
3 мильг
е жүгір
у,
мин
3 жа
тты
ғу үшін
Қо
сымша
Ж
алпы көлемі
17 — 26
3
40
28
95
40
135
27—39
3
35
29
84
26
110
40—45
3
35
30
78
7
85
Жасы
Бағасы
Қанағаттанарлық
3-ші топ
2-ші топ
1-й топ
17 — 26
0—134
135—174
175—224
225
27 — 39
0—109
110—149
150—199
200
40-45
0-84
85—124
125—174
175
186
Франция.
35 жасқа дейінгі әскери қызметкерлер 21-кестеде
көрсетілген нормативтерді орындауы қажет.
Норматив
Бағасы
Өте жақсы
Жақсы
Қанағаттанарлық
Қашықтықта жүгіру 100 м, с
12,6
13,7
14,9
Ядро лақтыру, м:
7,257 кг
8,80
6,70
5,10
5 кг
10,70
8,20
6,20
Секіру:
биіктікке, м
1,49
1,31
1,14
ұзындыққа, м
5,40
4,60
4,00
Қашықтыққа жүгіру, 1000 м, мин, с
3,05
3,25
3,48
Купер тесті (12-минуттық жүгіру), м
2 800
2400
2 000
Еркін жүзу стилі, м
50
50
50
Арқанмен өрмелеп шығу:
Аяқтың көмегінсіз, м
3
3
3
Аяқтың көмегімен, м
5
5
5
21-кесте.
Дене шынықтыру стандарттарын тексерудің болжалды нормативтері
(Франция)
ӨЗІН-ӨЗІ ТЕКСЕРУГЕ АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР МЕН ТАПСЫРМАЛАР
1. Дене дамуын бағалау кезінде қандай көрсеткіштер ескерілуі ке
-
рек?
2. Жастардың физикалық сауаттылығын бағалау үшін негізгі
сынақтарды атаңыз.
3. Негізгі функционалдық жүйелердің жай-күйін анықтау үшін те
-
сттерді белгілеңіз.
4. Дененің өнімділігін анықтау үшін қандай үлгілерді білесіз?
187
Осы тарауды оқығаннан кейін, сіз білетін боласыз:
■
еңбекке қабілеттілігін сақтау үшін белсенді тынығудың маңызы неде;
■
белсенді тынығу кезінде қандай жаттығулармен айналысқан жөн.
ҚАЗІРГІ ЕҢБЕК ТҮРЛЕРІНДЕГІ
БЕЛСЕНДІ ТЫНЫҒУ
11
Бөлім
Дене жаттығуларын қолдану уақытында белсенді тынығу ең
-
бекке қабілеттілігін сақтауда өте маңызды рөл атқарады.
Белгілі бір қызметтің бір түрінен екіншісіне ауысу кейде де
-
малыстың орнын басады және еңбекке қабілеттілігін жеткілікті
жоғары деңгейде ұстайды. Керісінше, енжар тынығу, яғни ты
-
нығу ешқандай әрекетсіз өтсе, онда еңбекке қабілетін қалпына
келтіру әрдайым мүмкін бола бермейді. Бұны физиолог Сеченов
И.М. XIX ғасырдың басында дәлелдеді. Бір қызығы, физика
-
лық күш жұмсауға бейімделмеген адамдарда Сеченов феномені
жоқ немесе аз білінеді. Керісінше, белсенді демалу шыныққан
адамға жағымды әсер етеді.
Шаршау - ол физиологиялық өзгерістер мен организмдегі
өзгерістердің нәтижесі болып табылатын, өте күрделі процесс.
Жүйенің қандай да бір бөлімшесінің, ең алдымен бас ми қабығы
қызметінің бұзылуы бүкіл денеде еңбекке қабілеттілігін айтар
-
лықтай төмендеуіне әкелуі мүмкін. Көбінесе қажығандық физи
-
калық немесе ой жұмысынан туындайтынына қарамастан, улкен
188
бас ми жартышары қабының жүйке жасушаларына әсер етеді.
Нағыз қажығандықтың алғашқы белгісі - шаршау сезімінің
пайда болуы. Бұл субъективтік көрсеткішке ерекше назар ауда
-
ру керек. Шаршау сезімі - «қажығандықтың басталғаны туралы
табиғи ескерту»- деп жазған физиолог Ухтомский А.А.
Қажығандық әбден зорығуға алып келуі мүмкін, және ол
қалыпты тынығудан кейін кетпейді. Кез-келген артық күш са
-
лудың теріс реакциясы болып табылатын әбден
зорығу, ауыр бұзылулардың және тіпті жоғары
жүйке қызметінің бұзылуының себебі болуы мүм
-
кін (54-сурет). Белсенді тынығу жаттығулары не
-
гізгі жұмысқа қатыспаған немесе аз қатысқан бұл
-
шықет топратына қызметтін ауысуын қамтамасыз
ету үшін таңдалуы керек
Олар жаттығулардың үш тобын қамтуы тиіс:
тыныс алу, тырысу мен босаңсуды кезектестіру
және ҚТА-ны созу.
Арнайы мақсатты жаттығулар, орталық және
вегетативтік жүйке жүйесіне әсер ете отырып,
үйреншікті емес және кейде төтенше жағдайлар
-
да тұрақты мінез-құлыққа қажетті дағдыларды
тәрбиелейді. Тыныс алу жаттығуларына ерекше назар аудару
керек. Дұрыс жасалған тыныс алу кезінде диафрагманың қы
-
зметі тиімді болып табылады, бұл жүрекке қанның ұлғаюына
әкеледі.
Тыныс алу жаттығуларын қолдану және тыныс алудан және
тыныс шығарыдан кейінгі оңтайлы өткінші тыныс алудағы ір
-
кіліс ағзаның оттегі жетіспеушілігіне төзімділігін арттырады,
бұл өз кезегінде ферменттік жүйелерге, жүрекке және миға
қанмен қанықтырудың тиімділігіне әсер етеді.
Кешке тыныс алу гимнастикасын жасау жүйке-бұлшықет
тырысуын жеңілдетуге, жүйке жүйесінің босаңсуына бағытта
-
луы мүмкін. Келесі жаттығу өте пайдалы: 1 есебінен қысқа
тыныс алу, 2 - 4 есебінен ұзақ тыныш дем шығару қажет. Бұл
жаттығу ішкі органдардың (вегетативті) бұлшықеттерін және
қан тамырларын босаңсуына көмектеседі.
Тыныс алу жаттығулары ұйқысыздыққа қарсы күресудің
құралы бола алады.
Мысал ретінде, жұмысы жүйке-эмоционалдық салаға жоға
-
ры талаптар қоятын адамдарға белсенді тынығу үшін ұсы
-
Қатты шаршау
деңсаулықтың
бұзылуына акеліп
соғады
54
ҚАЗІРГІ ЕҢБЕК
ТҮРЛЕРІНДЕГІ
БЕЛСЕНДІ ТЫ
-
НЫҒУ
189
нылған дене жаттығулар жиынтығын ұсынамыз.
I. АРНАЙЫ ТЫНЫС АЛУ ЖАТТЫҒУЛАРЫ
Достарыңызбен бөлісу: |