Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 6,54 Mb. Pdf көрінісі
|
Сборник 24 апреля 2020 г
- Бұл бет үшін навигация:
- Зерттеу нәтижелері
| Зерттеу әдістері:
• ғылыми және әдістемелік әдебиеттерді талдау; • сұрақ қою; • жаттықтырушылармен сұхбат және сұхбат; Педагогикалық бақылау; • педагогикалық тестілеу. Зерттеу нәтижелері: Спорттық іріктеу белгілі бір спорттың мықты спортшылары ие болатын қасиеттер жиынтығын білуге негізделген. Жаңадан шыққан жас спортшыға болашақ чемпионды немесе чемпионды тану өте қиын. Бұл жағдайда жаттықтырушының рөлі артып келеді, ол дененің жас ерекшеліктерін, спорт дамуының заңдылықтарын, жеке даму қарқынын ескере отырып, оларды дарындылыққа айналдырып, спорттық қабілеттерді қалыптастырады [3]. Қазіргі уақытта ғылыми әдістемелік әдебиеттерде балалардың спорттық бағдарлау мен іріктеудегі қабілеттерін бағалаудың екі негізгі тұжырымдамалық бағыты бар. Кейбір авторлар баланың спорттық дарындылығын тұтастай талдамай, спорттық іс-әрекеттің белгілі бір түріне арналған қабілеттерін дереу анықтап, бағалауға тырысты. Спортты таңдау «терең мамандандыру» қағидаты бойынша жүзеге асырылады. Ғылыми зерттеулер мен спорттық тәжірибенің нәтижелері ретінде, бастапқы бағдарлау мен жаттығуға деген көзқарас жасөспірім кезіндегі нәтижелердің күрт өсуіне әкеледі, бірақ содан кейін нәтижелер, әдетте, дамуды тоқтатады және көптеген спортшылар спорттан кетеді. Осы уақытқа дейін жасөспірімдер спортының теориясы мен тәжірибесінде балалардың әртүрлі спорт түрлеріне бейімділігін анықтауда, олардың күш дарындылығының типологиясына жеткіліксіз көңіл бөлінген, бұл, әрине, жасөспірімдер спорт мектебінің бағдарлау жұмысының тиімділігіне теріс әсер етеді [4]. Жаттықтырушы студенттің жаттығуға мүмкіндік беретін жас мөлшері спортқа байланысты екенін ұмытпауы керек. Жаттықтырушының жас және жеке морфофункциональды ерекшеліктерін жаттықтырудың бастапқы кезеңінде дұрыс бағаламауы спорттың тоқтап қалуына, патологияға дейінгі және патологиялық жағдайлардың туындауына себеп болуы мүмкін. Жаттығуға тек сау балалар ғана жіберіледі. Балалар мен жасөспірімдерді дене шынықтырумен (спортпен) айналысудың келесі міндеттері бар: сауықтыру, оқу және дене шынықтыру. Спорттық іріктеу дегеніміз ‒ баланың белгілі бір спорттық іс-әрекетке (спортқа) бейімділігінің (дарындылығының) жоғары дәрежесін анықтауға мүмкіндік беретін шаралар жиынтығы. Бұл ұзақ, көп сатылы процесс, егер спортшының көп жылдық жаттығуларының барлық кезеңдерінде оның жеке басын бағалаудың интеграцияланған әдістемесі ұсынылған болса, оның нәтижелері әртүрлі зерттеу әдістерін (педагогикалық, биомедициналық, психологиялық, социологиялық және т.б.) қолданумен ғана тиімді болады. Іріктеу ғылыми болжамға, оның әлеуетті қатысушысын спортқа қосу қоспау туралы шешім қабылдау және іске асыру процесіне негізделген көп жылдық жаттығулар жүйесінің бөлігі болып табылады [5]. Сонымен, жоғарыда келтірілген анықтамалардан, спорттық іріктеу шаралар жиынтығы қандай да бір спорт түрімен айналыспайтын балаларға да, спортшыларға да қатысты деп қорытынды жасауға болады. Спорттық іріктеуді спорттық іс-шараларға барлық қатысушылар жүргізеді: спортшылар, жаттықтырушылар, судьялар, спорт дәрігерлері, жан-жақты ғылыми топтың мамандары және т.б. Көбінесе ұлттық құраманың белгілі бір жаттықтырушысын тағайындау оның құрамына ең мықты спортшыны қосқаннан гөрі, спорттық көрсеткіштерге айтарлықтай әсер етеді. Дұрыс қойылған спорттық бағдарлау спорттық іріктеудің тиімділігін арттырады. Бағдарлау және таңдау технологиясы бір, тек айырмашылық 9 тәсіл: бағдарлау кезінде белгілі бір адамға арналған спорт түрін және белгілі бір спорт түріне бір адамды таңдағанда. Спорттық іріктеу процедурасы үш кезеңнен тұрады: 1. Болашақ іс-шараларға қойылатын нақты талаптарды анықтау. 2. Нақты кандидаттардың мүмкіндіктерін болжау. «Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 198 3. Оң немесе теріс шешім қабылдау, оны кейіннен іске асыру. Ол спорттық жетістіктерге оған ең мықты спортшыны қосудан гөрі көбірек әсер етеді. Кандидаттарды іріктеу келесі көрсеткіштерді ескере отырып жүзеге асырылады: 1) спорттық техникалық нәтижелер және дайындық жылдарындағы динамикасы (басталу, жоғары, құлдырау); 2) төтенше жағдайдағы жаттығуларды орындау кезінде ең тұрақсыз элементтерді орындау техникасының шоғырлану дәрежесі; 3) спортшының бәсекелестік белсенділік жағдайындағы нокаут факторларына техникалық дайындығы мен тұрақтылығы. Жарыстың, содан кейін жан-жақты тексерудің нәтижелері бойынша жаттықтырушы кеңестер жеке көрсеткіштері олимпиада алдындағы дайындық мәселелерін шешуге сәйкес келетін спортшылар контингентін анықтайды. Зерттеу әдістерін таңдау кезінде біз зерттеу әдістерін теориялық және эмпирикалық деңгейде ажыратуға мүмкіндік беретін біліктілік жұмысының міндеттерін ескердік. Зерттеулерде осы әдістерді қолдану сенімді ақпарат алуға, оның ішінде тәжірибелік мәліметтерді алуға ықпал етті, сонымен қатар статистикалық талдаудың әрі қарай жүргізілуіне мүмкіндік берді [6]. Тапсырмаларды шешу дене тәрбиесі және спорт, педагогика, психология, физиология, медицинада кеңінен қолданылатын бірқатар зерттеу әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырылды: • ақпаратты теориялық талдау, қорыту және жалпылау әдістері; • бағдарламалық-нормативтік және есептік құжаттаманы, анкета, сауалнама және сұхбаттасуды талдау әдістері; • педагогикалық бақылау, тестілеу және эксперимент әдістері; • психологиялық диагностика әдістері; • биомедициналық зерттеу әдістері; • математикалық статистика әдістері. Жұмыста келесі педагогикалық зерттеу әдістері қолданылды: • ғылыми және әдістемелік әдебиеттерді талдау; • сұрақ қою; • жаттықтырушылармен сұхбат және сұхбат; педагогикалық бақылау; • педагогикалық тестілеу. Бұл педагогикалық әдістерді қолданудың орындылығы күресте спорттық іріктеу кезінде жинақталған тәжірибені қорытындылау үшін теориялық қағидаларды біріктіруден тұрды. Жас спортшылардың психикалық жайкүйі мен тұлғалық ерекшеліктерін бағалау белгілі әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады, атап айтқанда: тұлғаның психикалық қасиеттерінің ерекшеліктерін анықтау, жеке басының жағдайын анықтау, адамның сәттілік пен сәтсіздікке деген мотивациясын диагностикалау, психологиялық тұрақтылық деңгейін зерттеу және басқалар [7]. Күрес үшін спортшыларды іріктеу критерийлері. Спортпен жүйелі түрде танысу үшін белгілі бір алғышарттар қажет екендігі белгілі. Олардың ішіндегі ең маңыздыларының қатарына, оған жеке бейімділік, жеке көзқарас, қажеттілік, қызығушылық жатады. Оларды анықтау, қалыптастыру және дамыту табиғи және әлеуметтік факторлардың, соның ішінде бағыттаушы және табиғи факторлардың әсерінен болатынына күмән жоқ. Спорттық сауықтыру процесінің мейлінше тиімді жолмен жүру ықтималдығы, көбінесе, белгілі бір спорт түріндегі прогрессияға бейімділігі, жеке жастың дамуының қай кезеңі анықталатындығына және сәйкесінше спорттық бағдарлануға, яғни спорттық қызметтің негізгі бағытын қалыптастыруға және жекелеген бейімділікке сәйкес келетін оны орналастырудың перспективті тәсілдерін таңдау. Ұзақ мерзімді спортпен шұғылдануды белгілі бір шартты түрде үш үлкен кезеңге бөлу әдетке айналады, олардың әрқайсысы бірнеше жылдық өмірді, негізгі дайындық кезеңін, спорттық және спорттық мүмкіндіктерді барынша іске асыру сатысын және «спорттық өмір» кезеңін қамтиды. Спортшының жаттығу жүйесін оңтайлы құру заңдары бірінші кезеңде спорттың бастапқы бағытын қамтамасыз етуді және оны осы кезеңнің нәтижесіне терең спорттық мамандандыру тақырыбын, кейінгі спорттық іс-әрекеттің бағыты мен параметрлерін салыстырмалы түрде таңдаумен нақтылауға міндеттейді [8]. Өкінішке орай, спорттың әр түрінен, соның ішінде жекпе-жектен, жас спортшыларды іріктеу тәжірибесінде ең бастысы (физикалық) және функционалды қасиеттердің (индикаторлардың) даму деңгейін бағалауға және анықтауға көңіл бөлінеді, психомоторлық дағдылардың қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштер елеусіз қалады, дегенмен көптеген жұмыстар спортшылардың жаттығу және өнер көрсету процесінде олардың жетістіктері үшін маңыздылығын көрсетті. Бастауыш білім беру кезеңі (сабақтың бірінші жылы) шартты түрде үш кезеңге бөлінеді: I кезең ‒ 1 қыркүйектен 1 қаңтарға дейін ‒ 4 ай; «Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 199 II кезең ‒ 1 қаңтардан 1 наурызға дейін ‒ 2 ай; III кезең ‒ 1 наурыздан 1 шілдеге дейін ‒ 4 ай. Шілде-тамыз ‒ өтпелі кезең. Бірінші кезең сабақтың алғашқы төрт айын қамтиды. Жаттығудың бірінші кезеңінде жас балуандарды алғашқы даярлау мәселесі шешіледі. Күрестің әр әдісі бойынша жаттығу түсіндіру мен көрсетуден басталуы керек, ал көрсетілім неғұрлым нақты және дұрыс болуын қамтамасыз ету керек. Зерттелген әдіс үш тұрғыдан көрсетілуі керек; алға, артқа және оңға немесе солға. Шолуды мүмкіндігінше нақты, қысқа ескертулермен сүйемелдеу керек, ал қатысушылардың назарын қабылдаудың маңызды элементтеріне аудару керек. Сонымен бірге, бұл техниканы тактикалық негіздеу керек, яғни оны қашан және қандай жағдайда қолдануға болатынын қарапайым түрде түсіндіріп беру керек. Осылайша, жаттықтырушы тактикаға байланысты органикалық технологияны үйретеді. Жаңа ұрыс техникасын үйрету, жаңа қозғалысты жүзеге асыруды жеңілдету үшін оның зерттел- гендермен байланысын орнату қажет, бұрын белгілі болған ұқсас ережелерді баса көрсете отырып, техниканы түсіндіруде жаттықтырушы бейнелі өрнектер мен салыстыруларды кең қолдана білуі қажет. Техниканы үйрену үшін қозғалыстың қиындығы дәрежесіне байланысты, тұтас және бөлінген және біріктірілген оқыту әдістері қолданылуы керек. Алайда интегралды және тұтас әдістер жиі қолданылады [9]. 1. Жанбастан асырып лақтыру; 2. Иықтан асырып лақтыру; 3. Бір қолдан тартып артынан өту. 1-сурет ‒ Грек-рим күресінің әдіс-тәсілдері Жаттығудың бірінші кезеңінде сабақтың екі түрі қолданылады: жалпы дене шынықтырумен айналысатын сынып; күрес техникасын игеруге бағытталған сабақ. Жалпы физикалық дайындыққа назар аудара отырып, сабақ жоспары: сабақтың жалпы ұзақтығы ‒ 2 сағат; кіріспе ‒ 5-10 минут; дайындық бөлімі ‒ 25-30 минут; негізгі бөлім ‒ 75 минут; қорытынды бөлім ‒ 10 минут. 2-сурет ‒ Жанбастан асырып лақтыру әдісінің егжей-тегжейлі орындалу тәсілі Сабақтың дайындық бөліміне мыналар кіреді: «Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 200 жүру және жүгіру ‒ 5-10 минут; жалпы даму және арнайы жаттығулар серуендеу және орнында ‒ 12-15 минут; серіктеспен жаттығулар (стендтік күрес, итеру жаттығулары және т.б.) ‒ 3-5 минут. Жаттығу кезінде технологияның келесі элементтеріне назар аударуыңыз керек: • қозғалыс жеңілдігі; • тіректі сақтау; • алдаушы қозғалыстардың болуы; • бұлшықетті босаңсыту. жүктеу/скачать 6,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|