131
маңызы зор. Сынып жиһаздарының дұрыс орналасуы, тақта мен партаның
оқушы бойына сәйкес болуы және оның жазу кезіндегі ыңғайлылығы,
оқушының партаға дұрыс отыра білуі, дәптер мен көру арақашықтығын
сақтауы, жазу құралдарын тиімді пайдалануы– оқушылардың жазу дағдыларын
жақсы меңгеруіне қойылатын негізгі шарттардың бірі. Сабақта орындалатын
ауызша және жазбаша жұмыстардың түрлерін ескере отырып, мұғалім өз
сабағын жоспарлауда бұл талаптарға баса назар аударған жөн. Көлемді
жаттығу жұмыстарын орындату барысында оқушылар шаршайды, әрі көзі де
талады. Сондықтан сабақ үстінде минуттік демалысты ұйымдастыру, дене
қимылдар жаттығуын жасату тиімді.Оқушылардың жазу кезінде қойылатын
гигиеналық талаптарды орындауы оның мектепте оқыған барлық кезіңінде де
сақталынып отыру қажет.
Оқушы жазуының айқын болмау себебін біз көбінесе, оның жазуға жете
мән бермеуінен, дыбыс таңбаларының нақты формасын ұмытуынан немесе
жазу жылдамдығының өте жоғары деңгейде болуынан деп жүрміз. Сондықтан
аталған кемшілікті қайталамауға, айқын, көркем жаза алмаған жағдайда баяу,
асықпай жазуға кеңес берумен шектеліп келеміз. Бірақ бұндай түсініктемелер
мен кеңестер оқушының жазу дағдыларын дамытуға аздық етеді. Оқушының
жазу жұмыстарына жете мән бермеуі, дыбыс таңбаларының жазылу формасын
ұмытып қалуы ғана жазу айқындығы мен көркемдігін төмендетпейді. Сонымен
қатар оның әдемі, айқын жазуға деген шамадан тыс ұмтылысы да жазу
айқындығының төмендеуіне әсер тигізді. Яғни, оқушының жазу жылдамдығын
бірден емес6 бірте – бірте дамытып отыруы тиімді. Оқушы дыбыс
таңбаларының дұрыс жазылуын ұмытып қалады деу де бір жақты пікір, өйткені
оқушы баяу жазу кезінде дыбыс таңбаларын дұрыс жаза біледі де, тек жазу
жылдамдығы артқан кезде ғана асығыстыққа жол беріп, кемшілікке ұрынады.
Әсіресе, оқушылардың жылдам жазу кезінде н, п, и, к әріптері мен м, ш, т
әріптерін бір – бірінен ажырату көп қиындық келтіреді. Оның себебі оқушылар
бұл дыбыс таңбаларын үзіліссіз, бір бағыттағы қозғалыспен жазады да,
дыбыстардың өзіндік жазылу формасын сақтамайды. Әйтсе де жазу
айқындығын сақтап жаза алады.Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір
дыбыс таңбаларының жазылу формасын, олардың бірі–бірімен қалай
жалғанатынын, жазу кезіндегі гигиеналық талаптарды, әсіресе, жазу
жылдамығы артқан кезде де жазу айқындығын сақтауды меңгеру шарт. Бұл
шарттардың барлығы да балалар бойында жазу кезінде нақты, тұрақты
дағдыларды қалыптастыру және оны дамыту барысында жүзеге асады.
Қорыта келе, бастауыш мектепте жазуға үйретудің жалпы негіздері:
1. Жазуға үйретудің психологиялық
физиологиялық ерекшеліктерін;
2.Жазу дағдыларына
машықтану кезеңдерін;
3.Жазуға үйретудің гигиеналық
талаптарын;
4.Жазуға үйретудің әдіс – тәсілдерін қолдану жолдарының тиімділіктері;
5.Оқушы жазуына
қойылатын талаптарды білу;
6.Графикалық, каллиграфикалық қателерді ажырата білу.