Кәсіби білім берудегі педагогикалық бейін параметрлері

23 
 
жинақты құзыреттіліктері 
шарттарына  қойылатын  талаптар  
(сапа кепілдіктері) 
- 
жеке 
тұлғалық 
сапалар 
саласындағы құзыреттілік; 
- 
мақсат  қою  мен  әрекет 
тапсырмаларындағы құзыреттілік; 
- 
оқу  әрекетін  мотивация-
лаудағы құзыреттілік; 
-  іс-әрекеттердің  ақпараттық 
негізіндегі құзыреттілік; 
-  бағдарламаларды  жасақтау 
мен  педагогикалық  шешімдерді 
қабылдау құзыреттілігі; 
-  оқу  әрекетін  ұйымдастыру-
дағы құзыреттілік; 
- 
оқу  материалын  түсінуді  
қамтамасыз ететін құзыреттілік; 
- 
әлеуметтік 
маңызды 
сапаларды 
қалыптастырудағы 
құзыреттілік. 
-  оқу-әдістемелік  қамтамасыз 
ету; 
- ақпаратпен қамтамасыз теу; 
-материалдық-техникалық 
қамтамасыз ету; 
-  оқу  үдерісін  ұйымдастыруда 
студенттердің 
қатысымына, 
талапкерлер  мен  студенттерге 
қойылатын талаптар. 
 
-өзіндік  пәндік  салалардағы  ғылыми  терминологиялар,  түйінді 
ұғымдар, түйінді ғылыми теориялар, алдыңғы қатарлы жасақтаулардағы 
құзыреттілік; 
-дайындық бағытыаясындағы пәндік білімдерді еркін меңгеру; 
-өзіндік  пәндік  саладағы  жаңа  білімдерді  алу,оны  түрлендіру  және 
оқу  –жобалық,    оқу,  сонымен  қатар  әлеуметтік  жобалық  жағдаяттарда 
қолдану құзыреттілігі; 
-түрлі  білім  салалары  арасындағы  пәнаралық  байланыстарды 
түсіну, басқа оқу пәндері бағдарламалары мен бақыланатын құбылыстар 
үдерістердің  кең  шеңберін  өз  пәнімен  байланысты  аша  білу  білігі 
құзыреттілігі; 
- 
өзіндік 
пәндік 
құзыреттілікті 
рефлексивті 
бағалау 
құзыреттілігіжәне білім алушылардың бойында пәндік рефлексияны(пән 
бойынша  дайындықтың  өзін-өзі  бағалау  деңгейіне  қабілеттілік) 
қалыптастыру. 
4.2 Оқыту әдістеріндегі құзыреттілік: 
-оқытудың заманауи әдістерін меңгерудегі құзыреттілік; 
-әдіснама  мен  оқыту  әдістерінің,  тәрбиенің  тарихи  дамуы 
саласындағы құзыреттілік; 
- 
білім  беру  үдерісі  (сабақтағы  жағдаяттарды  дамыту) 
динамикасынан тәуелділікте оқыту әдістерін түзетудегі құзыреттілік; 

24 
 
-әдістерді,  оқытудың  адекватты  мақсаттары  мен  міндеттерін, 
зерделенуші  тақырыптың  мазмұнын,  сондай-ақ  тақырып  мазмұнын 
зерделеуге арналған шарттар мен уақытты сұрыптаудағы құзыреттілік; 
-ақпараттық-коммуникациялық технологиялардағы құзыреттілік. 
4.3  Іс-әрекеттердің  субъективті  жағдайларындағы  құзыреттілік 
(білім алушылармен оқу ұжымының білімі): 
-  жас  ерекшеліктері  әртүрлі  топ  балаларының  жеке  тұлғалық-
психологиялық ерекшеліктері саласындағы құзыреттілік; 
-білім 
алушылардың 
білімін, 
әлеуетін, 
танымдық 
және 
тұлғалықерекшеліктерін бағалаудағы құзыреттілік; 
-  әлеуметтік  жағдаяттарды,  білім  алудың,  ұжымдастардың,  ата-
аналар  мен  басқа  да  білім  беру  үдерісіне  қатысушыларды  бағалау 
құзыреттілігі; 
-  оқу  үдерісінің  басқа  қатысушылармен  ашық  және  сенімге 
негізделген қарым-қатынастарды орнату құзыреттілігі; 
-құқықтық  құзыреттілік    (нормативтік-құқықтық  базалар  білімі, 
бала  құқығы  туралы  Конвенция,  осы  құжаттармен  сәйкестікте  әрекет 
етуге дайындық). 
5.Бағдарламаларды 
жасақтау 
мен 
педагогикалық 
шешім 
қабылдаудағы құзыреттілік: 
-жоспарлаудағы,  сабақтағы  өзіндік  іс-қимыл  бағдарламасын 
жасақтау құзыреттілігі; 
-типтік білім беру бағдарламаларын таңдау және жүзеге асырудағы 
құзыреттілік; 
-өзіндік 
бағдарламаларды,  әдістемелік  және  дидактикалық 
материалдарды жасақтаудағы құзыреттілік; 
-түрлі 
педагогикалық 
жағдаяттарда 
шешім 
қабылдаудағы 
құзыреттілік; 
-білім  беру  үдерісінің  негізгі  қатысушылармен  қабылданғандарды 
келісімдеудегі және негіздеудегі құзыреттілік. 
6.Оқу әрекетін ұйымдастырудағы құзыреттілік: 
-субъективті-субъективтік қатынастарды орнатудағы құзыреттілік; 
-сыныптағы  оқу  әрекетін  және  білім  алушылардың  өз  бетінше  
(сыныптан тыс) оқу әрекетін ұйымдастырудағы құзыреттілік; 
-педагогикалық бағалаудағы құзыреттілік; 
-оқытудың  денсаулық  сақтау,  қауіпсіздік  және  өрт  қауіпсіздігі 
әдістері салаларындағы құзыреттілік; 
-білім 
алушылардың  бойында  оқу  білігін  қалыптастыру 
құзыреттілігі; 
7.Оқу материалын түсінуді қамтамасыз етудегі құзыреттілік: 
-баяндалатын оқу материалының мәнімен мағынасын ашудағы 
құзыреттілік; 

25 
 
-жүйелі  білім  мен  жәке  тәжірибесі  бар,  білім  алушылардың 
қажеттіліктерімен, 
қызығушылықтарымен 
баяндалатын 
оқу 
материалының байланысын ашу құзыреттілігі; 
-туындаған  сұрақтардың  шешімін  табуға  бағытталған  және  білім 
алушылардың  өз  беттерінше  жұмыстануларын  ұйымдастыру  бойынша 
барлық мәселелерді айқындаудағы құзыреттілік; 
-білім  алушылар  жіберген  қателерді  талдауға,  оларды  дұрыс 
шешімдерге өзгертудің себептері мен тәсілдеріндегі құзыреттілік; 
-  барлық  білім  алушылардың  оқу  материалдарын  толық  түсінуді 
қамтамасыз етудегі құзыреттілік. 
8.Әлеуметтік 
маңызды 
сапаларды 
қалыптастырудағы 
құзыреттіліктер: 
-білім 
алушылардың 
танымдық 
қабілеттерін 
дамытудағы 
құзыреттіліктер; 
-әлеуметтік  мәдени  құндылықтар  мен  моральдық  сапаларды 
қалыптастырудағы құзыреттіліктер; 
-білім алушының тұлғалық дамуындағы құзыреттіліктер; 
-жан-жақты оқу қызметтерін қалыптастырудағы құзыреттіліктер. 
Пәндік 
құзыреттіліктерге 
қатынаста 
негізгі 
білім 
беру 
бағдарламалары  мен  мемлекеттік  стандарттардың  кәсіби  кезеңінің 
құрылымы  дисциплинасын  зерделеу  барысындакелесілерді  атап  өткен 
жөн: 
-нақты пәндік салалар үшін білім, білік пен дағдылар ерекше; 
-зердеуленуші  дисциплина  пән  аясында  жаңа  білімді  меңгеру 
бойынша  оның  оқу,  оқу-жобалық  әлеуметтік-жобалық  жағдаяттардағы 
қайта бейнеленуі әрекетінің түрлері; 
-ойлаудың ғылыми типін, түйінді (кілтті) теориялар қарым-қатынас 
типтері мен түрлері туралы ғылыми түсініктерді қалыптастыру; 
-ғылыми  терминологияларды,  түйінді  (кілтті)  түсініктерді  әдістер 
мен тәсілдерді меңгеру; 
Жоғарыдағы  сипаттамалар  оқыту  пәніндегі  құзыреттілік  секілді 
көрсеткіштерге біріктіріледі [59]. 
Оқыту  үдерісінде  жүзеге  асырылатын  және  кәсіби  қызметтің 
алдында  тұрған  бағдарлық  негіздерді  қалыптастыру  секілді  маңызды 
бағыттарды қамтамасыз ету қажеттілігін мақсатқа бағытты есепке алған 
жөн.Бірінші  жағдайда-оқу  дисциплиналарын  зерделеу  үдерісіндегі 
кәсіби  құзыреттілікті  қалыптастыру.Екінші  жағдайда  –  бұл,  мысалы, 
мәнмәтіндік  оқыту,  сондай-ақ  кәсіби  тапсырмалар  мен  мәселелердің 
шынайы  шешімі,  байыпты  назар  аударылуы  қажет  «банк»  жинақтау, 
сонымен,  алдағы  кәсіби  қызметтік  бағдарлық  негіздері  негізгі  жүйелік, 
білім,  білік  пен  дағдылардың  жоғары  зияткерлік  және  шығармашылық 
қабілеттердің, сондай-ақ білім, білік дағдылар мен бағдарлық негіздер. 
Болашақ маман қызметінің нақты саласы мен экономикадағы 

26 
 
мемлекет  саласы;  тиісті  заңнамалар;  басқару  және  өзін-өзі  басқару; 
кәсіби  әлеуметтену;  жалпы  және  кәсіби  мәдениет,  адамгершілік,  этика 
және т.б. жиынын ұсынуы мүмкін. 
Бұндай  бейнеде  білім  алушылардың  кәсіби  құзыреттілігінің 
құрылымдық  компоненттері  туралы  психологиялық-педагогикалық 
әдебиеттерді 
сараптау 
[60;61;62] 
білім 
алушылардың 
кәсіби 
құзыреттілігінің 
теориялық 
моделі 
мотивациялық-құндылықтық; 
когнитивті;кәсіби-қызметтік 
және 
бағалау 
– 
рефлексивті 
компоненттерінің жиыны ретінде ұсынылады. 
Мамандарды  кәсіптік  оқытумен  олардың  болашақтағы  кәсіби 
қызметінің  мазмұнына  дайындау  ерекшеліктерін  есепке  ала  отырып, 
олардың  белгіленген  құрылымдық  компоненттерінің  әрқайсысының 
мәні мен маңызын сипаттаймыз. 
Болашақ  мамандардың  кәсіби  құзыреттілігін  қалыптастырудың 
компоненттері, критерийлері мен көрсеткіштерінің жалпыланған сипаты 
1.3 кестеде ұсынылған. 
Мотивациялық-құндылықтық  компонентінің  негізі  болашақ  маман 
тұлғасының бағыттылығы болып табылады.Бағыттылық тұлғаның басты 
сапасы  бола  отырып,  басқа  сапаларды  біріктіреді,  құрылымдастырады, 
байланыстырады  және  бір  мезгілде  мінез-құлықтың  мотиві  мен 
реттеушісі ретінде қызмет атқара алады. Бұл компонент технологиялық 
білім  беру  саласында  болашақ  маманның  кәсіби  қызметке  деген 
мотивациялық-құндылықтық  қатынасын  бейнелейді.Ол  мотив  пен 
құндылықтық  бағдар  секілді  өзара  байланысты  компоненттерден 
тұрады. 
Маман  тұлғасы  құрылымының  негізін  қалаушы  элемент,  бәрінен 
бұрын  мақсатта;  мотивтерде;  қызығушылықтарда;  наным-сенімдерде; 
кәсіптік  білім  беру  дағдыларды  дамытуда;  алаңдауларда  және 
педагогикалық қызмет субъектісінің бекітілген өмірлік тәжірибелерімен 
тұлғаның мінез-құлқын реттеу және адамдармен өзара қарым-қатынаста 
болу факторлары тәрізді құндылықтық бағдарлар болып табылады  деп 
есептейміз. 
Болашақ  мамандардың  кәсіби  құзыреттілігін  қалыптастырудың 
компоненттері, критерийлері мен көрсеткіштерінің жалпыланған сипаты 
1.3 кестеде көрсетілген. 
Болашақ  мамандыққа  деген  қызығушылық  мотив  құндылықтық 
компоненттің  анықталуының  критерийі  бола  алады.Бұл  критерийлерді 
біз  келесі  көрсеткіштер  арқылы  анықтаймыз:  технологиялық-
педагогикалық  қызметті  жүзеге  асырудағы  қажеттілік;  өзінің  кәсіби 
құзыреттілік  деңгейін  арттыруға  ұмтылу;  кәсіпке  шығармашылық 
қатынас  көрсету;  кәсіби  қызметтегі  инновациялық  әдістер  мен 
технологияларды оңтайлы пайдалануға тілек білдіру. 
Болашақ 
мамандардың 
кәсіби 
құзыреттілігінің 
когнитивті 
компоненті психологиялық-педагогикалық салаларда және білім беру 

27 
 
 
1.3–кесте 

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: