Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Акедемик Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік

 
Танк Т-90С
 
тереңдігі 5 метр су астына сүңгіп, ешқандай су кедергісіне 
қарамай, соғыс қимылдарының тапсырмаларын орындай алады. Машина 
өзіне орнатылған құралдар арқылы, жерді қазып, миналарды тасый алады. 
Тактикалық, техникалық сипаттамасы 
Масса 46,5 т 
Экипаж 3 адамдық 
Двигателі V – тәрізді үлгіде, 840 аттың күші бар, көп жанар-май 
пайдаланады, екі сатылы, шаң-тозаң тазарту кешені бар. 
Жоғарғы жылдамдығы сағатына 60 шақырым 
Көтерме тасжолдағы запстағы жүрісі 550 шақырым 
125 мм, қосақталған 7,62 мм пушка, пулеметпен қаруланған, жабық 
калибрлі жабдығы 12,7 мм аспаннан, жерден көздеп атуды қамтамасыз етіп 
43 рет оқ атады. Снаряд типтері бронялы калибрлі; кумулятивті осколкалы-
фугасты ракетамен басқарылады. 1минутта 7-8 рет оқ атуды қамтамасыз 
етеді. Оқтау автоматты және қолмен. Пушканың стабилизациясы жазықтықта 
көлденең және тігінен. Оқты басқару комплексі көздегіш-дальномер – 
құралы екі жазықтықта басқару стабилизациясы, көзбен және цифрлі 
баллистикалық есептегіштен тұрады. Алыстан көздеп ату құралымен 
жабдықталған. Түнде көздеп ату оптикалық құралмен қамтамасыз етілген.
Наводчиктің түнгі көздегіш оптика –электронды немесе телевизиялық; 
күндізгі-түнгі командирдің көздегіш комплексі. Қарулануды басқару 
комплексі ракетаны жүріп келе жатып атуын қамтамасыз етеді және қысқа 
уақытта.
Лазерлік бақылау, радиациядлық сәуледен қорғану құралдарымен 
жабдықталған. Тез жылдам өрт сөндіру құралдарымен жабдықталған.
Конструкциялық талдау. 
Т-90 классикалық компановкасы, алдыңғы бөлікті басқару бөлімі, орта 
кезінде ату құралдары, моторлы-трансмиссиялық бөлім – артқы жағында 
орналасқан. Т-90 экипажы үш адамнан тұрады: механик –жүргізуші, танкіні 
басқару бөлімінде бақылаушы және командир. 

Жалпы техникалық құрылысы (Т- 90) 
 
Т-90 бронды корпусы және мұнара снарядтардан қорғану құралдарымен 
жабдықталған. Т-90 корпусы – дәнекерленген, Т-90 мұнарасы құйылған 
және Т-90С, Т-90А мұнаралары дәнекерленген. ККорпустың негізгі 
материалы бронды болат болып табылады. Корпустың жоғарғы алдыңғы 
плитасы, сонымен қатар мұнараның алдыңғы бөлігі бұрыш курсы ±35º . Борт 
және мұнара қақпағы көп қабатты конструкциялары бар. Т-90 бронды 
корпусының формасы және оның компоновкасы Т-72 қарағанда онша 
өзгерген жоқ, жаңа танкінің қорғаныштығы өсті бұрын жасалған танкілерге 
қарағанда, қазіргі заманғы компазиттік брондар қолданылды. 
Т-90 корпусы қорап тәрізді формада, советтік танкілер сияқты тұмсығы 
стандартты. Корпус борты вертикалды, жоғарғы жағы бронды плиталардан 
тұрады, төменгі жағы шұңқыр сияқты. Арт жағы кері наклоны бар. 
Корпустың қақпағы бірнеше бронды листілерден тұрады. Т-90 туралы нақты 
деректерді құпияда сақтайды. Сонымен қатар ресейлік және батыс 
мамандарының бұл танкіге берген бірнеше бағалары баршылық. Шынысы 
өте мықты қандай соққы болса да төтеп бере алады. Башня корпусының 
мықтылығы 1150-1350 мм болып бағаланады.
Т-90 әлсіз жері шынының жоғарғы бөлігін механик –жүргізушінің қарау 
кезінде қиындық кездеседі. Т-90 – активті қорғану құралы «Штора-1» 
жабдықталған, ракетамен атқылаудан қорғану үшін. Аэрозолды гранатамен 
түтін шығарып, жасанды бұлт жасап, соғыс құралдарын жаудан қорғайды.
Т-90 негізгі қарулары 125 мм-лік тегіс стволды пушка 2А46М, 
қосақталған пулеметпен танкінің алдыңғы жағына орналасқан. Стволдың 
ұзындығы 
48 
калибрлі/6000 
мм. 
Пушканың 
қолданылуы 
автоматтандырылған. Жоғарғы көздеп ату алыстығы 4000м, ракетамен ату 
5000 м, осколкалық снарядпен ату – 10000 метрге дейін. 
Боекомплектісі пушканың 42 рет атылады, оның 22-сі автоматта. Т-90 – 
қарсыласына 4 түрлі оқпен, ракета арқылы ату қолданылады. Т-90 
пушкасының ату жылдамдығы, 1 минутта 8 рет оқ шығарады, автоматты 
қолданғанда, қолмен оқтағанда 1 минутта 2 рет атады. 
Қолданылған әдебиеттер
1. ҚР әскери доктринасы. 2017 ж. 
2. ҚР ҚК-нің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери 
жарғылары. Астана, 2007 ж. – 659б.
3. ҚР ҚК-нің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының саптық 
жарғылары. 02.02.2016 N 187 
4. Жалпы орта білім беру деңгейінің 10-11 сыныптары үшін «Алғашқы 
әскери дайындық» пәнінен типтік оқу бағдарламасы Астана 2013ж. 3 
сәуірдегі № 115 
5. Е.Ж. Қожамжаров., Н.Р. Рамашов., М.Т. Бөдеев «Бастапқы әскери 
дайындықты оқыту әдістемесі» оқу әдістемелік құралы. Қарағанды 2015ж. 

6. А. Ерекешов., А.Рихтер., М Бодеев «Алғашқы әскери дайындық» 
Әдістемелік нұсқау. Алматы 2013ж. 
7. С.Н. Асқапов., М.Е. Құсмиденоов., А.Ш Жанғазин «Бастапқы әскери 
дайындығы сабағында қолданылатын саптық жаттығулар» Әдістемелік 
нұсқау. Павлодар 2013 ж. 
8. Рамашов., Е.Ж. Қожамжаров., Н.Р. М.Т. Бөдеев «Алғашқы әскери 
дайындықты оқыту әдістемесі». Алматы 2012ж 
9. А.Ж. Кулейменов., Қ.И. Садыков., Е.Ж. Қожамжаров «Педагогикалық іс-
тәжірибеден өтуді ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқау» Қарағанды, 
2016ж 
10. Рамашов., Е.Ж. Қожамжаров., Н.Р. М.Т. Бөдеев «Бастапқы әскери 
дайындықты оқыту әдістемесі» Электронды оқулық Қарағанды 2013 ж. 
11. Е.Ж. Қожамжаров. «Саптық дайындық бойынша әдістемелік нұсқау» 
Қарағанды 2007 ж.. 
12. Кундакбаев Б.Р., Кожамжаров Е.Ж. «Учебно-материальная база НВП» 
Методические рекомендации по военно-спортивным сооружениям. 
Қараганды 2006 г.
14. Ж. Қадырбаев.,О. Кенбаев., «Саптық дайындықты үйрету әдістемесі» 
әдістемелік нұсқау – Шымкент 2005 ж. 
15. «
Оқу процесі мен ішкі тәртіпке жалпы әскери жарғылары талаптарын 
енгізу жөніндегі жұмыс әдістемесі» Әдістемелік нұсқау. Алматы 2000 ж.