Оқулық Алматы «Атамұра» 2018 (ХVІІІ-ХІХ ғасырлар) ҚазаҚстан тарихы
жүктеу/скачать 9,4 Mb. Pdf көрінісі
|
3467 Kaz-n tarih 8-7kl kaz
| (1723–1727 жылдар)
қазақ тарихында «Ақтабан шұ бы- рынды, Алқакөл сұлама» деген атпен аталады. Оның қазақ халқына ти- гiзген зардабы, қайғы-қасiретi, аштығы мен қайыршылық халге душар етуi өте ауыр болды. Мыңдаған адам қырылды немесе тұтқын ретiнде айдалып кеттi. Жүздеген, мыңдаған ауыл қат ты күйзелiске ұшырады. Мал-мүлiк талан-таражға түстi, сауда бай ланысы үзiлдi, бiр кезде гүлде нiп тұрған қалалар жау қолында қалып, аяусыз қиратылды. Қазақтар қырғыннан аман қалу үшiн елдiң батыс аймақтарына қа - рай жылжып, Жайық бойына дейiн жеттi. Қазақтардың жаппай қо ныс аударуы Ресей империясын және оның қол астындағы ларды – башқұрттар «Қалқаман-Мамыр» дастанынан келтірілген үзіндіден: – қазақ халқының демографиясына байланысты келтірілген деректі; – жоңғар шапқыншылығы салдары- нан орын алған миграциялық үрдісті; – 1723 жылғы жоңғар шапқыншы- лығының «Ақтабан шұбырынды» аталуының себебін түсіндір. 12 мен қалмақтардың едәуiр мазасын қашырды. Патша үкi метi бiрқатар ке шендi ша ралар қабылдады: ше- гара күзетi күшейтiлдi, жаңадан әскери бекiнiстер салу шаралары қолға алынды. Қазақтардың едәуiр бөлiгi Орта Азия мемле- кеттерiнiң аумағына қарай ойысты. Мәселен, Сыр- дария өзенiнен өтiп кеткен Орта жүз рула рының көпшiлiгi Самарқан қаласының төңiрегiне, ал Кiшi жүз қа зақтарының едәуiр бөлiгi Хиуа мен Бұхар хандықтарына көшiп кеттi. Жоңғар шабуылының өрт-жалыны өзбектердi де, қырғыздарды да, қарақалпақтарды да шарпығанымен, ең ауыр соққы қазақтарға тиді. Қазақ халқының басынан кешірген сол бір орасан ауыр қайғы-қасі- реттің символы «Елім-ай» атты зарлы жыр болды: Қаратаудың басынан көш келеді, Көшкен сайын бір тайлақ бос келеді. Ел-жұртынан айырылған жаман екен, Екі көзге мөлтілдеп жас келеді... Ақтамбердінің мына өлеңі де халық жадында сақталған: Жауға шаптым ту байлап, Шепті бұздым айғайлап. Дұшпаннан көрген қорлықтан, Жалынды жүрек қан қайнап. Ел-жұртты қорғайлап, Өлімге жүрміз бас байлап. Батырлардың Отан қорғаудағы ерлік істерін Үмбетей, Тәтіғара, Бұқар, Көтеш т.б. жыраулар жазып қалдырды. жүктеу/скачать 9,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|