Сборник II научно-практической международной студенческой конференции Narxoz Student Research-2021

61

Секция

 «

Экология

 

и

 

устойчивое

 

развитие

»

Асқарқызы

 

М

.

«

Қоғам

, 

технологиялар

 

жəне

 

экология

» 

мектебінің

 4 

курс

 

студенті

«

Экология

» 

мамандығы

«

Университет

 

Нархоз

» 

КЕАҚ

, 

Алматы

, 

Казақстан

Ғылыми

 

жетекшісі

: 

к

.

э

.

н

., 

доцент

 

Салимбаева

 

Р

.

А

.

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ СУМЕН 

ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ЖАҒДАЙЫ

Аңдатпа

Мақалада бүгінгі таңда Алматы қаласының сумен қамтамасыз 

ету деңгейі,суының құрамы жəне де сумен қамтамасыз ету кезінде 

қандай қиындықтар болатыны жəне соны шешу жолдары талқы-

ланады. Мақала жазу барысында нақты зерттелген статистикалық 

мəліметтер қолданылды.

Аннотация

В статье будет обсуждаться уровень водообеспеченности горо-

да Алматы на сегодняшний день, состав воды, а также какие труд-

ности возникают при водоснабжении и пути их решения. При на-

писании  статьи  использовались  четко  изученные  статистические 

данные.

Abstract

The article will discuss the level of water supply in Almaty today, the 

composition of water, as well as what diffi

  culties arise in water supply 

and ways to solve them. When writing the article, clearly studied data 

was used.

Қазақстан əлемде табиғи ресурстардың мол қоры бар ел ретін-

де танымал. Олардың болуының арқасында ел өзінің экономика-

лық,  ғылыми  жəне  мəдени  əлеуетін  дамыта  алады.  Сонымен  қа-

тар, Қазақстанда табиғи ресурстардың бір түрінің, атап айтқанда 

су  ресурстарының  көлемі  шектеулі.  Егер  халықтың  жан  басына 

шаққандағы  орташа  көрсеткіштерді  негізге  алатын  болсақ,  онда 

Қазақстанды су ресурстары тапшылығы өткір елдердің қатарына 

жатқызуға болмайды. Бірақ, ел аумағы бойынша су көздерінің бір-

келкі  бөлінбеуі,  сондай-ақ  оларды  ұтымсыз  пайдалану  халықты 

62

Narxoz Student Research-2021

жəне шаруашылық кешенін қажетті көлемде жəне кепілді сапада 

сумен қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешуді едəуір қиын-

датады (Қазақстан Республикасының Су Кодексі).

Осы  жалпы  проблеманың  маңызды  аспектілерінің  бірі  ел 

халқын ауыз сумен қамтамасыз ету проблемасы болып табылады, 

ол бүгінгі күнге дейін көптеген елді мекендерде толық шешілмеген.

Алматыдағы  су  мəселесі  ауа,  топырақ  жəне  көгалдандыру  мəсе-

лелерінен  кейін  əрдайым  артта  қалды.  Бірақ  құрылыстың  дұрыс 

жүрмеуінің  арқасында,  адам  факторы  жəне  өндірістік  процестер 

суды ластайды жəне азаматтардың денсаулығына қауіп төндіреді. 

Судың төмен сапасы тіпті анемия, диарея, Е жəне А гепатиті жəне 

ботулизм сияқты ауруларды тудыруы мүмкін.

“Алматыны дамыту орталығы” АҚ мəліметтеріне сəйкес, қала 

аумағында жалпы ұзындығы 315 шақырым болатын 26 өзен бар, 

олардың жанында 7 395 жер учаскесі орналасқан (Задирако, 2021).

Алматы  қаласының  орналасқан  жері  сапалы  тұщы  судың  үл-

кен қорының болуы тұрғысынан ерекшеленеді. Қалаға су екі көз-

ден түседі: 40% таулы өзендерден жəне 60% тереңдігі 500 метрге 

дейінгі  ұңғымалардан.  Тау  суы  тазарту  мен  суды  дайындаудың 

күрделі кезеңдерінее өтеді,соның ішінде тұндыру жəне сүзу кезең-

дерін атап өтсек болады. Содан кейін ол натрий гипохлоритімен, 

яғни  қарапайым  тұзбен  зарарсыздандырылады,  ал  соңғы  əсер 

хлорлау мен нəтижемен бірдей - қауіпсіз су болып келеді (Шупей-

кин,2015).

Қазіргі таңда, Алматы қаласының сумен жабдықтау мəселесін 

“Алматы Су” холдингі атқарып жатыр. Бұл холдинг өзінің жұмы-

сын  сонау  1934  жылдан  бастап  келгелі  жатыр.  Жалпы  алғанда, 

“Алматы  Су”  МКК  бес  мың  шақырымнан  астам  су  құбыры  мен 

кəрізге  қызмет  көрсетеді,  тəулігіне  қалаға  350  ұңғымадан  жəне 

Су дайындау бойынша бірнеше ірі сүзгі станцияларынан 600 мың 

текше метрден астам су беріледі. Сумен жабдықтау процесіне он-

даған  таза  су  резервуарлары  мен  сорғы  станциялары  қатысады. 

Бұл үлкен шаруашылықты 3,5 мыңнан астам жұмысшы пайдала-

нуда.Бірінші  кезекте  МКК  Алматының  орналасуы  сапалы  тұщы 

судың үлкен қорының болуы тұрғысынан ерекше екенін атап өтті 

(n.a., 2021).

Қазіргі уақытта қалаға берілетін судың 70% – ы-тереңдігі 150 

метрден 500 метрге дейінгі ұңғымалардан алынатын жерасты су-

63

Секция

 «

Экология

 

и

 

устойчивое

 

развитие

»

мен жабдықтау көздері. Барлығы 386 артезиан ұңғымасы/бұталы 

су  қабылдағыштардың  жалпы  өнімділігі  тəулігіне  1  092  мың  м3 

құрайды.Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау көзі ретінде пайда-

ланылатын жерасты суы ҚР аумағында қолданылатын норматив-

терге сəйкес келеді. Жер асты көздерінен суды зарарсыздандыру 

судың  қайталама  ластануын  болдырмау  үшін  жүргізіледі.Зарар-

сыздандырудан кейін су таза су резервуарларына беріледі, содан 

кейін сорғы станциялары тұтынушыларға беріледі.

Қазіргі уақытта суды өндіру жəне алу Алматы, Кіші Алматы, 

Талғар  кен  орындарының  жер  асты  ұңғымаларынан,  Каменское 

плато учаскесінен жүзеге асырылады.

Сурет

 1. «

Каменское

 

плато

» 

обсерваториясы

 

Жер  үсті  суларына  тоқтала  кететін  болсақ,қазіргі  уақытта  су 

өндіру  жəне  алу  үлкен  жəне  Кіші  Алматы,  Ким-Асар,  Қарғалы, 

Ақсай  өзендерінің  жер  үсті  суларынан  жүргізілуде.Жер  үсті  су 

жинағыштарынан су тұндырғыштарға (радиалды, тəуліктік реттеу 

бассейндері, резервтік су қоймасы) түседі, онда судың алдын-ала 

тұнуы, тоқтатылған бөлшектердің тұнбасы жүреді.Одан əрі тазар-

ту  үшін  су  тазарту  құрылыстарына  жіберіледі,  онда  суды  тазар-

туға  арналған  құрылыстардың  толық  кешені  орналасқан:  тұнды-

64

жүктеу/скачать 3,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: