С. Д. Якушева педагогикалық шеберліктің негіздері

С а б а қ т ы ң м а қ с а т ы : жҧмыс кҥйін басқару мҥмкіндіктері, оны 
қҧру тəсілдері туралы тҥсінікті қалыптастыру; аутогенді жаттықтыру 
техника элементтерімен таныстыру; психологиялық физикалық өзін- 
өзі реттеумен айналысу қажеттілігіне тəрбиелеу. 
Ӛз кӛңіл-кҥйіңді реттеу әдістері мен техникасы 
 
Эмоционалды кҥштің бҧлшықеттерге кҥш тҥсумен бірге 
жҥретіндіктен, өз көңіл-кҥйіңді реттеуді, бҧлшықетке тҥскен кҥшті 
кетіру арқылы реттеу ге болады. Босаңсу кҥйін сезіну ҥшін, алдын ада 
бҧлшытеттерін жекелеген бөліктеріне кҥш тҥсірілуде оны кезекті 
босаңсыту арқылы жаттықтыруға болады. 
1-жаттығу. 
«Қолдың бҧлшықеттерін босату жəне кҥш тҥсіру». 
Тҥзу тҧрыңыз, қолыңызды алға көтеріңіз, саусақтар жҧдырық етіп 
жҧмыңыз, бір мезгілде буынның, білек, иық бҧлшықеттеріне кҥш 
тҥсіре отырып, (3-4 с). Сонымен бірге, ойша əрекет етуді ҧмытпаңыз 
(сіз кҥшті, мықты болғыңыз келеді, сіздің бҧлшқыеттеріңізге кҥшті 
кҥш тҥсірілген). Ал енді босаңсыңыз: қолдар, маятник тəрізді қимыл 
жасап, еркін төмен тҥсірілген. 
2-жаттығу. 
«Релаксация ҥшін сөздерді қолданыңыз». Бар 
назарымызды бір жерге шоғырлап, өз-өзімізге бҧйрық береміз: 
«Қолдарға назар аударыңыздар! Менің саусақтарым босаңсыған.. 
Менің саусақтарым мен буындарым босаңсыған... Менің білегім мен 
иығым босаңсыған... Менің бетім бір қалыпты əрі қозғалмайды». 
Қандай бҧлшықеттердің осы жəне басқа эмоционалдық əрекетті 
тудыратындығын білу қажет. Сонымен, аз ғана ҥрей сезімі болғанда, 
артикулярлық жəне желке бҧлшықеттеріне кҥш тҥседі, оларды босату 
ҥшін, осы кҥйді сезіне отырып назар аудару қажет. 
3-жаттығу. 
«Босаңсу ҥшін көрсетілімді қолдану». Қандай да бір 
нысанды анық көрсету ҥшін сəйкес сезім нысаны мен ағзаның 
жауабын тудыра алады. Мысалы, қатты толқуды, егер өзіңізге 
(дҧрысы бірнеше рет) емтиханда толқымай жауап беріп тҧрған 
өзіңізді елестету арқылы кетіруге болады. Әрине, бҧл қиын жəне 
ҥнемі бҧған қол жеткізу мҥмкін емес, ол жағдайда тҥстік аядағы: 
шалғын, өзен, теңіз, су айдынында сюжетті көрсетілімдер көмектесе 
алады. 
4-жаттығу. 
«Мимикалық бҧлшықеттер тонусын бақылау». Бҧл 
жаттығу бетке салмақты тҥр беріп қана қоймады, сонымен бірге ішкі 

ҥйлестік пен тыныштыққа қол жеткізуге көмектеседі. Мəтін мынадай 
болуы мҥмкін: «Менің назарым менің бетіме тоқтайды. Менің бетім 
жайбарақат. Бҧлшықеттер босаңсыған. Көздің бҧлшықеттері 
босаңыған. Жақ бҧлшықеттерім босаңсыған. Еріндер мен тістер 
ашылған. Ауыз кҥлімсіреп тартылған. Менің бетім, бетперде секілді». 
Кҥлімсіреумен бірге, біз, беттен жəне барлық денеге тҥскен кҥштің 
қалай кететінін сезінеміз. 
5-жаттығу. 
«Қимыл мен сөз қарқынын бақылау жəне реттеу». 
Бҧлшықеттердің бөгелуімен қатар, эмоционалды қозу қимыл мен 
сөздің өсуінде, абыржушылықтан байқалуы мҥмкін. Бҧны болдырмау 
ҥшін келесі тапсырмаларды орындау керек: 
а) қолдың саусақтарын бір қалыпты əрі баяу ашу жəне жҧму, бір 
қалыпты əрі баяу көзді бір заттан екінші затқа аудару, осылайша жазу, 
жҥру жəне сөйлеу; 
б) жаттығуда жылдам əрі баяу, бір қалыпты əрі шҧғыл қарқынды 
кезектестіріп қолдану. Мысалы, 2-3 мин бəрін баяулатып, əрі 
бірқалыпты тҥрде жасау (шашылған кітаптарды жинау, тақтада жазу 
жəне т.б.), содан кейін 1-2 мин – жылдам, əрі шҧғыл абыржушылық 
жəне ашушаңдықты салу. Бҧдан əрі тағы баяу жəне т.б. Сол секілді 
жақсы таныс шығарма ҥзінділерін оқу. 
Бҧл жаттығулар, екпінді қарама-қарсылықта қҧрылған, эмоциялық 
кҥйді реттеуге көмектеседі, себебі ол өлшенген, əрі таза ырғақтың 
əсерімен тиімді болады. 
6-жаттығу. 
«Тыныс алуды бақылау жəне реттеу». Біздің 
тынысымыз бен эмоциялық кҥй өзара байланысты болғандықтан, 
бақылау мен реттеу біріншісі екіншісіне өз-өзін реттеуге ықпал етуі 
мҥмкін. Бақылау, эмоциялық кҥйде тыныстың қалай өзгеретіндігін 
көрсетті: ҧйықтап жатқанда - біркелкі тыныс алу, ойласып тҧрғанда – 
терең, жиіленген – толқып тҧрғанда, «делдек танау» - ашуланып 
тҧрған адамда. 
Диафрагмальді тыныс алу кезіндегі дем алу мҧрын арқылы 
шығарылады. Алдымен босаңсу кезінде ауамен жəне аздап тҥсірілген 
иықтармен өкпенің төменгі бөліктері толады, іш болса одан сайын 
көбірек ілгері керіледі. Содан кейін дем алумен кезектесіп кеуде 
жасушасы, иықтар мен бҧғана көтеріледі. Толық дем шығару осы 
тізбектілікте орындалады: біртіндеп іш тартылады, кеуде жасушасы, 
иықтар мен бҧғана тҥсіріледі. Бҧл эмоциялық кҥйді тҧрақтандырады. 
7-жаттығу. 
«Библиотерапияны қолдану». Өлеңді, прозаны оқу. 
Аталған шығарма қандай сезім тудыратындығын талқылау. 

8-жаттығу. 
Музыканы көру бейнелерімен ҥйлестіріп қолдану. 
Музыкалық аяда слайд бағдарламасын қарау. Қарағаннан кейін өз 
жарысыңызды сипаттаңыз. 
9-жаттығу. 
Еліктеу ойындары. Сыныпқа директордың оқу ісі 
жөніндегі орынбасары, директор кейпінде кіру. Ішкі кҥйдің қалай 
өзгеретіндігін бақылау. 

жүктеу/скачать 4,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: