«Наука и образование в современных реалиях»
жүктеу/скачать 2,78 Mb. Pdf көрінісі
|
6-.-
| Негізгі дене мәдениеті
– адамдардың ӛз шамасына қарай таңдап алған кәсіби спорт мамандығын жетілдірудің негізі. Ол жалпы білім беретін мектептерде, оқу-тәрбие мекемелерінде қолданылады, онда денсаулықты нығайту, жҧмысқа ынтасын, тӛзімділігін арттыруға кӛмектеседі. Спорт адам психологиясының орнықтылығын, дене қуатының жетілуін қамтамасыз етеді. Спорт қимылының негізгі мақсаты – спорттың бір тҥрінен жоғары жетістіктерге жету, сол арқылы адамның қабілет-қарымын, ептілік қасиеттерін қалыптастыру. Қолданбалы дене мәдениеті – кәсіптік және әскери дене мәдениеті деп екіге бӛлінеді. Ол ӛмірге аса қажет сан алуан қимыл-әрекеттерді игеруге, дене тәрбиесі арқылы әскери және азаматтық мамандықтарды жақсы меңгеріп, терең тҥсінуге бағытталады. Сауықтыру дене мәдениетіне – емдеу дене мәдениеті жатады. Оның мақсаты организмнің уақытша жоғалған қызметтік мҥмкіндіктерін қалпына келтіру. Гигиеналық дене мәдениеті – жаттығулар арқылы ағзаның жҧмыс істеу қабілетін арттыру. Сабақ арасында, жҧмыста (дене шынықтыру, ӛндірістік гимнастика) кҥнделікті демалыста (таңертеңгі бой жазу, серуендеу, саяхат т.б.) қолданылады. Дене қуатының тынығуы – жаттығу жасау арқылы белсенді демалыс ҧйымдастыру. Ол дене тәрбиесі жаттығуларының кӛмегімен адамның кӛңілін кӛтеріп, бір әрекеттен екінші әрекетке кӛшіреді. Дене қуатын қалпына келтіру адам организмінің ауырған жерін массаж жасау, булау, су процедуралары арқылы емдеп, қалпына келтіру, дене қуаты қасиетін ҥйлесімді дамытып, жан-жақты дайындығын жоғары деңгейге жеткізу. Дене қуаты білімі – адамды қимыл ептілігі мен дағдыға ҥйрету және теориялық біліммен қаруландыру. Сауықтыру кешендері жҥйесінің мақсаты – кҥш-қуаты мықты, жан- тәні сау, денесі жан-жақты жетілген, алуан тҥрлі дене және ақыл-ой еңбектерін орындауға қабілетті, іс-әрекетінде шығармашылық бағыт ҧстанатын, сол тҧрғыда ӛз болмысын таныта алатын жеке тҧлға тәрбиелеу. 116 Сауықтыру кешендерінің жҥйесі – қала мен ауыл тҧрғындарына мәдени тҧрмыстық және сауықтыру қызметін кӛрсету жҥйесінің бір бӛлігі болып табылады. Дене шынықтыру және спорт-сауықтыру кешендеріне тҧрғындардың қҧрылуына қарай бірнеше топқа бӛлінеді: 1. Мӛлтек ауданы (мӛлтек аудан, тҧрғын ҥй топтары және бӛлек ҥйлер тҧрғындарына қызмет кӛрсетеді). 2. Аудандық (аудан тҧрғындарына қызмет кӛрсету). 3. Аудан аралық (аудандар, тҧрғындар топтарына қызмет кӛрсету). 4. Жалпы қалалық (қаладағы, қыстақтағы тҧрғындарға қызмет кӛрсету). Сауықтыру кешендерін пайдалану тҥрлері мен қызметі мен міндеті ерекшеліктеріне қарай бірнеше тҥрлері бар: 1. Оқу-спорттық, текқана оқу-жаттығу ҥдерістері ҥшін арналған кешендер жиынтығы; 2. Кӛрермендердің қатысуымен демонстрациялық тҥрде ӛткізілетін жарыстарға есеп беруге арналған кешендер жиынтығы; 3. Тҧрғындардың белсенді демалысы ҥшін арналған кешендер жиынтығы. Ӛзінің архитектуралық жоспарлық және кӛлемдік қҧрылымдық ерекшеліктеріне қарай спорттық кешендер кӛлемдік және жазықтық болып екі топқа бӛлінеді. Кӛлемдікке спорттық кешендердегі барлық жабдықтар, кешендер, спорттық залдар, спорт сарайлары, жабық жҥзу бассейндері, манеждер жатады. Ал жазықтыққа ашық спорт алаңдар мен алаңшалар, жеңіл атлетикалық және конькимен жҥгіру жолдары, шаңғымен жҥгіру және тау шаңғы трассалар, кросс жҥгіру ара-қашықтықтары және т.б. жатады. Қазақстан Республикасында жҥзеге асып жатқан спорт кешендерінің классификациясы бойынша спорт кешендері қуаттылығына қарай жеке және кешенді болып бӛлінеді. Жеке спорт кешендеріне бір спорттың тҥрі ҥшін арналған арнайы залдар, бір су қоймасы бар бассейн, алаңшалар мен алаңдар, жеңіл атлетикалық және конькимен жҥгіру жолдары, велотрептер және т.б. спорт тҥрлері бойынша жабдықтар мен қондырғылар жатады. Ал кешенді спорт-сауықтыру кешендеріне жалпы бір жерге салынған немесе бір ғимараттың ішіне салынған жеке спорт кешендері , стадиондар , спорт сарайлары, бірнеше су қоймасы бар бассейндер, бірнеше алаңшалар, кӛп залды спорттық ғимараттар және басқа да осы типтес спорттық сауықтыру кешендері жатады. Кӛлемі мен жоспарына қарай спорт-сауықтыру кешендері жоғарыда айтылғандай жабық және ашық болып бӛлінеді. Жабық спорт кешендері ӛзіне қамтиды: бҧл оқу-жаттығу сабақтарының, сауықтыру жарыстардың жабық залдарда, манеждерде, бассейндерде, спорт сарайларында ӛткізілетін кешендер. Ал ашық спорт кешендері – бҧл оқу-жаттығу сабақтарының, жарыстардың ғимарат ішінде емес, керісінше ашық аспан астында ӛткізілетін кешендер жиынтығы. Бҧл кешендер қҧрылымын тӛмендегі 117 Қазіргі таңдағы спорт кешендерін пайдалану да қала немесе ауыл тҧрғындарына сауықтыру қызметін кӛрсететін жҥйенің қажетті элементі болып табылады. Және сонымен бірге тҧрғындарға елді мекенді салудағы композициясындағы мәнді орын атқарады. Елді мекен орындарын жобалау және салудағы Қазақстан Республикасының нормалары тҧрғындар ҥшін қоршаған табиғат ортасы жағдайына жақындауға қолайлы жағдай тудыруға кӛмек береді. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында спорттық кешендерді салу қатаң жоспарлау ойға алынған кешендерді мемлекет жерінде бір келкі орналастыру. Яғни спорттық кешендер жҥйесі білімі негізінде жҥргізілуде. Біздің елде спорттық кешендер жҥйесі есебімен жоспарлануы негізінде тҧрғындарға жалпы бірдей мәдениет тҧрмыстық қызмет кӛрсетудің кешендерге дифференциациялық (бҥтіндей тҥрлі формаларға бӛлу) принципі пайдаланады (кҥнделікті, мезгілдікті және т.б.). Бҧл тҧрғындарға қызмет кӛрсету ҧйымның сатылы принципі деп аталып, біздің елдің қала салушыларымен қабылданған. Бҧл жалпы принцип спорттық кешендер жҥйесіне арналып бір қатар ерекше талаптар мен толығады. жүктеу/скачать 2,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|