Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007
Суйсіндер түкымдасы - Orchidaceae
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
сімдіктер систематикасы О у ралы
| Суйсіндер түкымдасы - Orchidaceae
Сүйсіндер ірі тұкымдас. 750 туыс, 25 мыңнан астам түрі, ал БҚО-да 3 туысы, 8 түрі белгілі. Бүл гүлді өсімдіктердің ішіндегі ең ірі тұкымдас. Дүние жүзінің тропикалық аймактарында кең таралған. Көпжылдык, тамырсабакты немесе түйнекті шөптесін өсімдік. Сүйсіндер жоғары денгейде ұйымдаскан тукымдас. даму процесі бунакаенелілермен тозаңдану бағытында жүрген. 77 Түрөзгеріс формалары өте көп. Бұлардың арасында ағаш тардың дінінде өсетін эпифиттер бар. жапыракгарда өсетін эпифилдер бар жэне ұзындығы 40 м лианалар кездеседі. Көпшілігі сапрофиттер (өлі органикалы к қалдықтармен қоректенеді). Генеративті формалары өте күрделі өзгерістерге ушыраган. Гүлдері зигоморфты, косжынысты, ашық түсті, хош иісті. Гүлдерінің мөлшері 0,2 - 25 см-ге дейін. Гүлсерігі 2 шеңбер құрып орналаскан пішіні әр алуан 6 күлтежапырақшадан ту рады. Ішкі шеңбердегі бір күлте жапыракша баска күлтелерден өзінің ірілігімен, өзгеш е түрімен, түсімен ерекшеленеді, оны бунакденелер конатын алаң - ерін деп атайды. Тозаңқаптары біреу, сирек жағдайда екеу болады, кейде өте сирек үшеу болуы мүмкін. Бунакденелермен тозандануға бейімділік өте жоғары дейгейде калыптасқан, бір ғана тозаңқаптын өзі тозаңдануға катысуы муның айғағы. Аналыгы біреу, уш жеміс жапыракшаларынан турады. Түйіні төмен орналасқан, түкым бурлері өте көп (мыңдаған, тіпті миллиондаған). Ж емісі - қорапша. Күлтесі мен тозаңкабы бірігіп өсіл тутікш е курайды. Ж апырақтары кезектесіп орналаскан, тутас жиекті, кынапты (сағаксыз), сабакты орап орналасады. ТМ Д флорасынан біртозаңқаптыларға сүйсін (бірнеш е түрлерімен), любка двулистная жатады. Бір тозанкаптың тозаңы екі уяшыктан тұрады. Әр ұядағы тозаң туйіриііктелген жэне поллиний деп аталады. П олинийдің аяқшасы бар, ал аяқшасының негізінде кілегейлі жастык - прилипальце бар. Мұның бэрі поллинарий деп аталады. Тозаңдандырғыш бунакдене - түкті ара, бунакденелер конатын алаң - ерінге келіп қонады, сосын өзінің тумсығы мен басын гүлдің ішіне суғады д а прилипальцага тиеді. Поллинарийлер бунақдененің басына жабысып калады. Ш ырынды сорып болған жэндік ушып кетеді. ¥ш ы п жүргенде поллинарияның ылғалы жогалтады д а ол азғана иіледі. Бунакдене екінші гулге келіп конып, басын гүл ішіне сүкканда, поллиния тура аналык аузына барып түседі. Басқа орхидеялардың еріні қозғалмалы болып келеді, бунакдене конғанда ол көтеріліп поллинийдің аналық аузына келіп түсуіне жағдай жасайды. XVIII гасырда 1765 жылы неміс мугалімі Ш пренгель біртозаңкаптылардьщ тозаңдануын ашқан болатын. Тозаңдану мен үрыктанудан кейін өте көп усак. жеңіл (салмағы 0,000002 гр болатын) жемістер - корапшалар түзіледі жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|