Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007
Ж ОҒАРЫ САТЫ ДАҒЫ ӨСІМ ДІКТЕР COR M O PH YTA -
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
сімдіктер систематикасы О у ралы
| Ж ОҒАРЫ САТЫ ДАҒЫ ӨСІМ ДІКТЕР COR M O PH YTA -
CORM O BIO NTA, EM BRYOBIONTA «Corm os» - өркен жэне «phyton» өсімдік (латын тілінен алынған) деген мағынаны білдіреді. Ж оғарғы сатыдағы өсімдіктердін негізгі ерекшелігі денесінің бөлек мүшелерге (сабак, жапырак, тамыр) бөлінуі. Дененің мүшелерге белінуі өсімдіктердің сулы ортадан күрлыққа шығуымен байланысты. Екінші ерекшелігі курлықта тіршілік етуі. Ж оғарғы сатыдағы өсімдіктердің суда кездесетін өкілдері (сары тұңғиык. ак тұңғиық , жүзгіш сальвиния) суда екінші рет тіршілік етуге бейімделгендер болып есептеледі. Сонымен қатар суда кейбір папоротниктер мен гулді есімдіктер кездеседі. Теңіз суьшда гулді өсімдіктердің тек 30 түрі ғана тіршілік етеді. Өсімдіктер курлыққа шығып, екі тіршілік ортаның (құрлык-ауа, топырак қабаты) эсеріне тап болды. Өсімдіктер тіршілік орта өзгерісіне бірқалыпты бейімделе бастады. Өсімдіктердің күрлыкка шығуы тек сыртқы түрін өзгертіп қана қойған жоқ (тамыр, сабак, жапырак пайда бола бастады), сонымен қатар ішкі мүшелерінің анатомиялык күрылысы өзгерді, ұлпалар пайда болды (жабын, өткізгіш , механикалык, кор жинаушы жэне т.б. үлпалар катары). Бүл өзгерістер узак тарихи даму нэтижесі Өсімдіктер эволюциясы эртүрлі жүрді, казіргі кездің өзінде денесі мүшелерге бөлінбеген өсімдіктер (бауыр мугі) кездеседі. Сүңғыла (Заразиха), омела сияқты паразитттерден баска жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің барлығы жасыл түсті. Ж асыл өсімдіктердің негізгі пигменті- хлорофилл, негізгі қор заты - крахмал. Олар автотрофты қоректенеді («autos» (автос) - өздігінен, «trophe» (трофе) - коректену). Ж оғарғы сатыдағы жасыл өсімдіктердің барлығы фотосинтездеуші ағзалар (паразиттерден баскасы). Ж оғарғы сатыдағы жэне төменгі сатыдағы өсімдіктерге 3 түрлі жолмен көбею тән: вегетативті, жыныссыз, жынысты. Ж оғарғы сатыдағы өсімдіктердің артықшылығы олардың жыныс мүшелері (антеридиялар мен архегониялар) көпклеткалы, ал төменгі сатыдағы өсімдіктердің тек кейбіреулерінде ғана көпклеткалы жыныс муше (хара балдырлар) кездеседі. Барлық жоғары сатыдағы өсімдіктерге гаплоидты жэне диплоидты екі ұрпақтың (гаметофит ж эне спорофит) кезектесуі тэн. Кормофита өркенді өсімдіктер 300 мындай түрді кұрайды, Қазакстан Республикасында (ҚР) 5600 т ү р і , Солтүстік Каспий маңында 1500 турі, Батыс Қазақстан облы сында (БҚО) 1200 түрі кездеседі. Ж оғарғы сатыдағы өсімдіктер палеозой дәуірінің кембрий кезеңінде пайда болған. Ең ежелгі өсімдіктер - псилофиттер . Олардың казба калдыктары силур дәуірінде тіршілік еткенін көрсетеді. П силофиттердін курылысы бойы нш а олар алғашкы жоғарғы сатыдағы өсімдіктер үшін тым күрделі, сондықтанда бұл тек болжам ғана. 31 Бүгінгі күнге дейін жогарғы сатыдағы өсімдіктердін нактылы жүйесі жок. Отандык жэне шетелдік систематиктер жоғарғы сатыдағы өсімдіктерді 7 бөлімге бөледі: М үктәрізділер бөлімі - ( Bryophyta) Псилот тәрізділер бөлімі - (PSILOPHYTA) Плаун тәрізділер бөлімі-( LYCOPODIOPHYTA) Қырыкбуын тэрізділер бөлімі- (Equsetophyta) Папоротник тэрізділер бөлімі - (Polypodiophyta) Аш ық түкы м ды лар- (Gymnospermae) Ж абыктұкымдылар немесе магнолиофиттер бөлімі - (Angiospermae немесе M agnoliophyta) жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|