Кұралы. Орал: М.Өтемісов атындағы БҚм у бак, ж эне баспа орталығы, 2007


Қ абы қты,  немесе  қаспакты кына



Pdf көрінісі
бет51/160
Дата23.02.2022
өлшемі3,47 Mb.
#132975
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   160
Байланысты:
сімдіктер систематикасы О у ралы

Қ абы қты, 
немесе 
қаспакты кына 
ағаш қабығына ұксас. Олар топырак 
бетінде, тау жыныстарында, ағаш пен бұталар қабығында өседі. 
Бүл 
кыналардың талломы төсемікке жабысып өседі, сондыктан оны алғанда тез 
бұзылады. Қыналардың 80 % - ті осы топка жатады.
Ж апы рақты кы налар 
күрделі күрылысты, талломы такта пішінді, 
төсемікке гиф аркылы бекиді жэне онай алынады.
Бүталы қы налар 
- катпары өте күрделі кұрылысты, бұталы сабак тэрізді 
талломы төсемікке негізімен бекиді. Қына вертикальды өседі, сондыктан 
ф отосинтезге қажетті күн сәулесін жеңіл пайдаланады.
29


Қыналардын катлары негізінен саныраукұлак жіпш елерінен тұратын беткі 
және 
төменгі 
кабьгкты 
кабаттан 
және 
саныраукұлак 
жіпшелері 
мен 
балдырлардан тұратын борпылдак ортаңғы бөлімнен 
кұралған. Ортанғы 
бөлімнің аткаратын кызметі - хлорофилді балдырлар клеткасына ауаны өткізу.
Саңыраукұлак пен балдырлар арасындағы симбиозды байланыс: -кыналар 
денесіндегі санырауқұлак жіпшелері тамырдын, ал балдырлар клеткасы 
фотосинтез 
процесі жүретін. органикалық зат жинайтын жасыл өсімдіктер 
жапырагыньщ кызметін атқарады. Саныраукұлак балдырды сумей жэне 
минераль тұздарымен камтамасыз етеді. Сонымен кыналар автогетеротрофты 
организмдер. Қыналарға ерекше ж ана биологиялык касиет тэн. Олар, 
балдырлар жэне саңыраукұлақтар жеке тірш ілік ете алмайтын аймакта 
кездеседі.
Қыналар барлык биогеографиялык аймақтарда, эсіресе коңыржай, салкын 
климатты және тауларда 
таралған. Олар куаңш ылыкка жэне салкындыкка 
төзімді. Қыналар өнделетін 
аудандарда кездеспейді, себебі жэй өседі, яғңи 
органикалык заттар баяу жиналады. Б.үл организмдер 
ауанын тазалығына 
талғамды (түтін, күйе, эсіресе 
өнеркәсіп орындарынан белінетін күкіптті 
газдарға сезімтал).
Қыналар негізінен вегетативті жолмен жэне спора аркылы да көбееді. 
Қыналар автогетеротрофты компоненттер ретінде биогеоценоздарда күн 
энергиясын 
аккумуляциялап. белгілі биомасса түзеді ж эне органикалык 
заттарды минеральды заттарға дейін ыдыратады. Тундрада бұғы азығы (ягель- 
бугы мүгі). Көптеген жабайы жануарлар (елік, күлан, марал) қынамен 
коректенеді. Қыналар ауа тазалығын көрсететін индикаторлар. Кейбір кыналар 
химия өнеркэсібінің шикізаты.
Қыналар кұрамындағы саңыраукұлактарға байланысты 2 класка бөлінеді: 
калталы кыналар - A scolichenes, 
базидиальды кыналар - Basidiolichenes.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   160




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет