8 ақпан 020 жыл жұма №24 (18976) Қасқырбай Қойшыманов
жүктеу/скачать 7,44 Mb. Pdf көрінісі
|
Nomer 024
- Бұл бет үшін навигация:
- 28 аќпан 2020 жыл Д‰ниеде сμзден кμне, сμзден берік ескерткіш жоќ. Халыќ наќылы
| 28 аќпан 2020 жыл
Д‰ниеде сμзден кμне, сμзден берік ескерткіш жоќ. Халыќ наќылы ТАБИЃАТ К‡НТІЗБЕСІ Ќосарыњыз болса, хабарласыњыз. Білгеніњіз болса, бμлісіњіз. "Сμз єлемінде" кездескенше. Ыѓай-сыѓай... Ана тіліміздіњ сμздік ќ±рамынан ќос сμз- дердіњ айрыќша орын алатындыѓы белгілі. К‰нделікті тіл ќолданысымызда ќос сμздер- ге назар аударсаќ, олардыњ жалпы маѓына- сы, ањѓартар ±ѓымы кімге де болса белгілі. Мысалы, тоќты-торым, ем-дом, телегей- тењіз, ыѓай-сыѓай, т.б. Ал дербестігі жоќ, жетекте ж‰ретін сыњарлардыњ маѓынасы ±мтылѓан. Ал бір тілде кμмескі тартып, ±мыт бола бастаѓан ќолданыс ертедегі тіл ескерт- кіштерінде, туыстас, кμршілес тілдердіњ бірінде кμне к‰йін, байырѓы ќалпын саќтап ќалуы ыќтимал. Мысалы," тоќты-торым" де- гендегі "торым" кμне т‰ркі тілінде "бота" де- генді білдірсе, "ем-дом" сμзіндегі "домныњ" маѓынасы – моњѓол тілінде "арбаушылыќ", "тєуіпшілік". "Телегей-тењіз" дегендегі "телегей" кμне моњѓол тілінде "делекей" – "єлем, жер ж‰зі" деген маѓынаны білдіреді.Туыстас т‰ркі тілдерініњ кейбірінде телегей сμзі "тењіз", "м±хит" маѓынасында ж±мсалынады. "Кілењ мыќты" деген маѓынаны білдіретін "ыѓай- сыѓай" ќос сμзініњ негізгі сыњары – "сыѓай", ал "ыѓай" – оныњ дыбыстыќ μзгеріске ±шы- раѓандаѓысы. "Сыѓай" сμзініњ ыќшамдалѓан т‰рі – "сай". Б±л сμздіњ ќазіргі тіл ќолданы- сымызда "лайыќты", "мыќты", "келісті" де- ген маѓынада ж±мсалатындыѓын мынадай т±раќты тізбектерден байќаймыз: тμрт ќ±быласы сай, сай к‰лік (сайг‰лік), бір т‰лікке бай болѓанша, тμрт т‰лікке сай бол, т.б. Халыќ "кμктем туды" деп айтады. Яѓни жаќсы к‰н туды, тμл туды деген ±ѓымды білді- реді. Шынында да, малшы ќауымы ‰шін кμктем μмірдіњ жањѓыру-жањалануы іспетті. Ќойдыњ ќоздап, ешкініњ лаќтап, жылќыныњ ќ±лындап, т‰йеніњ боталап, сиырдыњ б±заулап, мєре-сєре болатын ќауырт та ќарбалас кезењі. Кμктем атауы- ныњ μзі де – "кμк" т‰бірінен ту- ындаѓан "кμгеру", "кμктеу" ±ѓымыныњ толыќ баламасы. Ќазаќ дєст‰рінде кμктемніњ μзін ерте кμктем, орта кμктем жєне кеш кμктем деп ‰ш кезењ- ге бμлу немесе "кμктемніњ басы", "кμктемніњ жуан ортасы" жєне "кμктемніњ соњы" деп ‰ш межеге бμлу де бар. Ерте кμктем – ќыс аяѓы соза- лањѓа т‰спей, к‰н шуаќты болып келеді де, жер ерте дегдіп, соќа- мен жыртуѓа да, малды кμктеу- ге де ертерек шыѓаруѓа ќолай- лы кμктем мезгілі. Орта кμктем – мал тойынып, ел шаруасын бір ыњѓайѓа келтіріп ‰лгерген, мамырдыњ ортасынан асќан мезгіл. Кеш кμктем – ќыс аяѓыныњ ±заќќа созылып, жердіњ тоњы жүктеу/скачать 7,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|