Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова

352 
1. Процестік бағыт. 
2. Жүйелік бағыт. 
3. Ғылыми бағыт. 
4. Ситуациялық бағыт. 
5. Сандық бағыт. 
18. 
Басқару
 
жүйесін
 
талдау
 
ретінде
 
нені
 
түсінуге
 
болады
? 
1. Жүйе параметрлерінің бөлшектеніп төмен деңгейдегі пара-
метрлерге ауысуы. 
2. Басқарушылық шешімді қабылдау және өңдеу үшін ақ-
парат жинау тәсілі. 
3. Басқару жүйесін құрамдас компоненттерге (элементтерге) 
ойша немесе нақты бөлу және осы бөлуді жүзеге асырған прин-
циптерді түсіндіру. 
4. Жекеден жалпы түсініктерге өту. 
5. Жүйе параметрлерін олардың мәндерін анықтау (бағалау) 
мақсатында бақылау. 
19. 
Басқарудың
 
экономикалық
 
әдістеріне

басқару
 
субъек
-
тісінің
 
басқару
 
объектісіне
 
қандай
 
ықпал
 
ету
 
тәсілдері
 
неғұр
-
лым
 
сәйкес
 
келеді
? 
1. Ұйымның жақын және болашақтағы мақсатын анықтау. 
2. Басқарылатын объектілердегі материалдық және еңбек ре-
сурстарын ұтымды түрде қолдануға бағытталған әсер ету. 
3. Өндірістік іс-әрекетке қажетті ресурстармен қамтамасыз ету. 
4. Жұмысшылардың материалдық қызығушылықтарын жоға-
рылатуға бағытталған әсер ету. 
5. Білікті жұмысшыларды сақтауға бағытталған кадрлық 
саясатты жүргізу және әзірлеу. 
20. 
Сіз
 
төменде
 
келтірілген
 
әрекеттердің
 
қайсысын
 
бас
-
қарудың
 
әлеуметтік
-
психологиялық
 
әдісіне
 
жатқызасыз
? 
1. Ұжымда жағымды моральдық хал-ахуалды қалыптастыру 
және еңбек ұжымы мүшелері арасында жағымды тілектестік 
қатынасты дамыту. 
2. Басқару жүйесінің құрылымын алдын ала қалыптастыру 
немесе өзгерту. 

353 
3. Еңбек іс-әрекетінде жұмысшылардың өзара қатынасын 
қамтитын адами факторларды қолдану. 
4. Қызметкерлердің іс-әрекет нәтижелерін бағалау үшін 
қазіргі кездегі әдістерді қолдану. 
5. Еңбек ұжымында дау-дамай деңгейінің төмендеуі. 
21. 
Жүйенің
 
өз
 
ішіндегі
 
және
 
сонымен
 
бірге
 
сыртқы
 
орта
-
дағы
 
белгілі
 
бір
 
факторлардың
 
әсерін
 
қарастыратын
, 
сондай
-
ақ
 
белгілі
 
бір
 
жағдайларға
 
тән
, 
әрі
 
осы
 
жағдайға
 
сәйкес
 
бас
-
қарушылық
 
шешім
 
қабылдауды
 
ұстанатын
 
басқарудағы
 
бағыт
.
1. Процестік бағыт. 
2. Сандық бағыт. 
3. Жүйелік бағыт. 
4. Ситуациялық бағыт. 
5. Ғылыми бағыт. 
22. 
Басқару
 
жүйесін
 
зерттеу
 
барысында
 
сараптамалық
 
бағалау
 
ретінде
 
нені
 
түсінуге
 
болады
? 
1. Мамандардың (эксперттер) пікіріне негізделген, тікелей 
өлшеуге келмейтін процестердің параметрлерін сандық немесе 
сапалық бағалау. 
2. Басқару жүйесінде кездейсоқ оқиғалардың ықтималды-
лығын бөлудің белгісіз параметрлерін бағалау үшін қолда-
нылатын бақылаулар (өлшеу) нәтижелері. 
3. Басқару жүйесінің жай-күйі туралы мамандардың бірізді 
логикалық және сенімді пікіріне негізделген пайымдама. 
4. Басқару жүйесінде жүргізілген эксперимент нәтижесінде 
алынған процестердің параметрлерін сандық немесе сапалық 
бағалау. 
5. Басқару тиімділігіне әсер тигізетін белгілі бір факторлар-
дың мәндері немесе құндылықтары туралы мамандардың көз-
қарасы. 
23. 
Басқарушының
 
шешім
 
қабылдау
 
барысында
 
белгілі
 
бір
 
ретпен

әрекеттерді
 
жүзеге
 
асыруын
 
қалай
 
атаймыз
? 
1. Бағдарланған басқару. 
2. Бағдарланбаған басқару. 

354 
3. Әкімшілік басқару. 
4. Автоматизацияланған басқару. 
5. Автоматтық реттелу. 
24. 
Жүйені
 
жобалау
 
дегеніміз
 
не
? 
1. Жүйенің жаңа ұйымдық құрылымын әзірлеу. 
2. Жүйенің элементтерін біріктіру (кешендік және жүйелік). 
3. Жүйенің қызмет ету жағдайын өзгертудің мүмкін болатын
әсерін алдын ала көре білу. 
4. Басқару жүйесінің міндеттерін қалыптастыру. 
5. Жүйенің жұмыс істеу модельдерін әзірлеу оны құрасты-
рудан немесе оны қайта ұйымдастырудан бұрын жүзеге асы-
рылады. 
25. 
Басқару
 
жүйесін
 
диагностикалау
 
деген
 
не
? 
1. Бұл – жүйенің негізгі параметрлерінің өзара байланысы 
мен мәндерін талдау 
2. Бұл – жүйенің негізгі параметрлерінің мәндерін бақылау 
(өлшеу) 
3. Бұл – басқару объектісінің нормадан, тенденциясынан, 
мақсатынан ауытқуы және деформация себептері, ерекшелік-
терін сипаттау тәсілдері 
4. Бұл – жүйенің негізгі белгілері мен сипаттамаларын талдау 
5. Бұл – жүйенің әртүрлі әсерлерге байланысты мінез-құл-
қын зерттеу мақсатында эксперимент өткізу тәсілдері. 
26. 
Басқару
 
жүйесін
 
синтездеу
 
деген
 
не
? 
1. Жүйені жеке компоненттерге бөлу процедурасы. 
2. Жүйенің жеке элементтерін бір тұтастыққа біріктіру. 
3. Жүйе параметрлерінің төмен деңгейдегі параметрлерге 
ауысуы. 
4. Жалпы түсініктерден жекеге өту. 
5. Бұл – басқаруға деген жүйелік-құрылымдық бағыт. 
 
27. 
Егер
 
басқару
 
жүйесінің
 
математикалық
 
моделіне
 
сай
 
берілген
 
жауапқа
(
шығысқа
) 
ықпал
 
еткен
 
кіріс
 
әсерлерді
 
табу
 
қажет
 
болса
, 
онда
 
берілген
 
тапсырма
 
қай
 
класқа
 
жатады
? 

355 
1. Тікелей тапсырма класына. 
2. Тапсырма құрылымын біріктіру класына. 
3. Тапсырманы басқару класына. 
4. Тапсырманы анықтап сәйкестендіру класына. 
5. Кері тапсырмалар класына. 
28. 
Келесі
 
реттелмеген
 
жұмыстар
 
тізбесін
 
қолдана
 
оты
-
рып
,
қандай
 
жолмен
 
басқару
 
жүйесіндегі
 
эксперименттік
 
зерттеу
 
кезеңдерін
 
қажетті
 
кезекпен
 
бөліп
 
қоюға
 
болады
? 
А) Жүйе туралы ақпаратты берілген кластың міндеттерін 
шешу әдісі мен шарттарын алдын ала талдау. 
Б) Эксперимент барысында міндеттерді қою. 
В) Эксперимент жүргізу. 
Г) Экспериментті жоспарлау және дайындау. 
Д) Нәтижелерді интерпретациялау және жалпылау, талдау. 
1. а), б), в), г), д) 
2. б), а), г), в), д), 
3. б), г), а), в), д) 
4. г), а), б), в), д) 
5. а), г), в), б), д) 
29.
Төменде
 
көрсетілген
 
үш
 
себептің
 
қайсысы
 
фирма
 
нәти
-
желерінің
 
ауытқуын
 
тудыруы
 
мүмкін
? 
А) Бәсекелестердің өндірістік мүмкіндіктері туралы қате 
ақпаратты қолдану. 
Б) Бизестегі қауіпсіздік деңгейінің төмендеуі. 
В) Орындаушыларға басқару бұйрық, өкімдерінің нақты 
жеткізілмеуі. 
Г) Фирма бастамасына бәсекелестердің реакциясын есепке 
алынбауы. 
Д) Фирманың таза кірісінің жол беруге болмайтындай тө-
мендеуі. 
1. а), б), в) 
2. а), в), г) 
3. б), в), г) 
4. а), г), д) 
5. в), г), д) 

356 
30. 
Басқару
 
жүйесіндегі
 
мәселе
 
дегеніміз
 
не
? 
1. Мамандар қажеттіліктерінің қанағаттанбау қалпы. 
2. Басқару объектілерінің әлеуеттік мүмкіндіктері. 
3. Басқару объектісінде анықталған кемшіліктер. 
4. Еңбек ұжымындағы дау-дамай жағдайы. 
5. Тез арада шешуді талап ететін, басқару объектісіндегі 
қалаулы және шынайы қалыптарының арасында мәнді айырма-
шылықтың болуы. 
31. 
Қоғамда
 
қалыптасқан
 
мәдениет
 
әлеуеті
 
қандай
 
жолмен
 
әлеуметтік
-
экономикалық
 
дамудың
 
объективті
 
жағдайларына
 
әсер
 
етеді
? 
1. Шетел мемлекеттерінің позитивті тәжірибелерін қолда-
нуға және қайта қалыптастыруға әсер етеді. 
2. Қайта қалыптастыруды өткізуді тежейді. 
3. Әсер етпейді. 
4. Нарықтық қатынастар жағдайына ғана жағымды әсер 
етеді. 
5. Біздің мәдениетіміздің ұлттық-тарихи ерекшеліктеріне 
қарама-қайшы. 
32. 
Басқаруды
 
ақпараттық
 
қамтамасыз
 
етуді
 
зерттеу
 
барысында
 
қандай
 
топтастыру
 
көрсеткіштерін
 
қолдануға
 
болады
? 
1. Қолданылатын ақпараттың динамикасы және көлемі, түрі, 
құрылымы. 
2. Басқару жүйесін техникалық қамтамасыз ету. 
3. Басқару жүйесінің коммуникациялық мүмкіндіктері. 
4. Ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктері және есеп-
теу техника құралдары. 
5. Ақпаратпен жұмыстың прогрессивті тәсілдерін игеру 
деңгейі. 
33. 
Басқарудағы
 
жүйелік
 
бағыттың
 
негізгі
 
идеясы
 
неде
? 
1. Басқару жүйесінің әрекетін оның құрамына кіретін ком-
поненттер әрекетінің жиынтығы ретінде қарастырады. 
2. Басқару жүйесін мақсаттық жүйе ретінде қарастырады. 

357 
3. Жүйені сыртқы ортамен оның құрайтын бөліктің жиын-
тығы ретінде қарастырады. 
4. Жүйені қоршаған ортамен және өзара әрекеттесетін эле-
менттер жиынтығы ретінде қарастырады. 
5. Басқару жүйесін тұтас қарастырады. 
34. 
Басқарудағы
 
ақпараттық
-
кибренетикалық
 
бағыттың
 
негізгі
 
идеясы
 
неде
? 
1. Басқаруды басқару жүйесіндегі элементтердің арасындағы 
ақпараттың қайта қалыптасу және алмасу процесі ретінде қа-
растырады. 
2. Басқарушының іс-әрекет ерекшеліктеріне ақпарат жинау 
және өңдеу ретінде басты зейін аударады. 
3.Басқаруды өзара байланысқан процестердің жиынтығы 
ретінде қарастырады. 
4. Басқаруды формальды-логикалық заңдылықтары бар 
процестердің жиынтығы ретінде қарастырады. 
5.Басқару формальды-логикалық құрылымға ие, ақпараттың 
қайта қалыптасу процесі ретінде. 
35. 
Басқару
 
жүйесіндегі
 
имитациялық
 
модельдеу
 
деген
 
не
? 
1. Бұл басқаруды басқару жүйесі қызмет ету моделін құрас-
тыру және зерделеу жолымен зерттеу процесі. 
2. Бұл жүйе математикалық моделі арқылы есептеу. 
3. Бұл басқару жүйесінің шынайы жүзеге асуынан бөлек 
формада көрсету. 
4. Уақыт бойынша жүйені іске қосу имитациясы немесе 
оның көп нұсқаны есептеу арқылы эксперимент жүргізу жолда-
рын қолдану және басқару жүйесіндегі математикалық моде-
лінің құрастыру процесі. 
5. Қосымша ақпараттарды алу мақсатында нақты басқару 
жүйесін оның математикалық моделімен алмастыру. 
36. 
Басқарушылық
 
шешімді
 
құқықтық
 
қамтамасыз
 
етудің
 
мағынасы
 
неде
? 
1. Басқарудағы шешімдердің мазмұнын заң және басқа 
құжаттар негізін қарастыру. 

358 
2. Басқару шешімдерін Конституция жағдайына және заң, 
заңдық актілер талаптарына сәйкес қамтамасыз ету. 
3. Заң және заңдық актілерді басқарудың негізгі инструмент-
терінің бірі ретінде қарастыру. 
4. Басқарудағы шешімдердің құқықтық қорғалғандығы. 
5. Заң және басқа нормативті құжаттарды шешім қабылдау 
үшін керекті ақпарат ретінде қарастыру. 
37. 
Рефликсивті
 
басқару
 
дегеніміз
 
не
? 
1. Басқару субъектісінің мақсат қою қабілеті және белгілі бір 
жүйеде басқару іс-әрекетінің ережелерін және нормаларын 
қолдана отырып, мақсатқа жетуге ұмтылуы. 
2. Интуиция және басқару процесінде субъектінің шешім 
қабылдау және өңдеу өнімі. 
3. Басқаруда заң және басқа нормативті құжаттарды қол-
дану. 
4. Басқару субъектісінің басқару объектісіне тиімді ықпал 
ету тәсілдерін қолдана білу және таңдау қабілеті. 
5. Басқарудағы шешімдерді ақпараттық қолдау және ақпа-
раттық қамтамасыз ету. 
38. 
Тиімді
 
басқаруды
 
қандай
 
факторларға
 
байланысты
 
бағалауға
 
болады
? 
1. Іс-әрекет нәтижелері, уақыт және энергия, ресурстар, күш 
шығынына байланысты. 
2. Жұмыс нәтижелерінің тұрақтылығына байланысты. 
3. Басқару объектісінің қауіпсіздігіне және басқаруды қам-
тамасыз етуге байланысты. 
4. Нарықтағы орнына және жағдайына байланысты. 
5. Жұмысшылардың еңбегін ынталандыру және мотивация 
деңгейіне байланысты. 
39. 
Уақыт
 
факторын
 
ескеретін
 
басқару
 
тиімділігі
 
немен
 
анықталынады
? 
1. Шешім қабылдау және басқару ырғақтылығы. 
2. Жұмысшылар іс-әрекетінің мақсаттық бағдары. 
3. Нарықта тұтынушылар сұранысын қанағаттандыру. 

359 
4. Материалдық және еңбектік ресурстардың сапасы және 
санының жеткіліктілігі. 
5. Басқаруда субъектілердің дайындық деңгейі және бастама-
шылығы. 
40. 
Негізгі
 
ресурстардың
 
шығынын
 
ескеретін
 
басқару
 
немен
 
анықталынады
? 
1. Сапамен және материалдық, қаржы және еңбек ресурста-
рын үнемді пайдаланумен. 
2. Басқаруда ақпараттық құралдар мен технологияларды 
қолдану. 
3. Жұмысшылардың кәсіби әлеуетімен. 
4. Мақсатқа жету барысында басқарудың барлық қосалқы 
жүйелер әрекетінің сәйкестілігі. 
5. Басқаруда таңдалып ұйымдастырылған құрылым және 
оның жүзеге асатын мақсатпен сәйкес келу деңгейі. 
41. 
Жүйенің
 
шығатын
 
айнымалылары
 
мен
 
кіретін
 
айныма
-
лылары
 
арасындағы
 
байланыс
 
деңгейін
 
қандай
 
әдістің
 
көмегі
-
мен
 
бағалауға
 
болады
? 
1. Функционалдық тәуелділік. 
2. Регресивті және корреляциялық талдау. 
3. Факторлар арасындағы байланысты мазмұндық талдау. 
4. Кластерлік талдау. 
5. Факторлық талдау. 
42. 
Факторлық
 
талдаудың
 
көмегімен
 
басқару
 
жүйесінде
 
қандай
 
зерттеу
 
міндеттерін
 
шешуге
 
болады
? 
1. Жүйеден шығатын нәтижелерге фактордың әсер ету күшін 
орнату. 
2. Жүйенің әртүрлі белгілерінің арасындағы функционалды 
тәуелділікті анықтау.
3. Тікелей бақылауға берілмейтін, жалпыланған фактор- 
ларды анықтау және көптеген белгілердің құрылымын таң- 
дау. 
4. 1 немесе 3 пунктердегі міндеттер. 
5. Дұрыс жауап нұсқасы жоқ. 

360 
43. 
Басқару
 
жүйесінде
 
жүзеге
 
асатын
 
әртүрлі
 
фактор
-
лардың
 
арасындағы
 
себеп
-
салдар
 
байланысының
 
бар
 
екендігін
 
қандай
 
әдістер
 
көмегімен
 
негіздеуге
 
болады
? 
1. Корреляциялық талдау. 
2. Регрессивті талдау. 
3. Функционалдық тәуелділік. 
4. Эксперттік бағалау әдісі. 
5. Факторлық талдау. 
44. 
Жүйенің
 
өзінде
 
және
 
сыртқы
 
ортаның
 
өзгерістеріне
 
әсер
 
етуге
 
мүмкіндік
 
беретін
 
басқару
 
қалай
 
аталады
? 
1. Оптималды басқару. 
2. Адаптивті басқару. 
3. Ұтымды басқару. 
4. Ақыл-оймен басқару. 
5. Тиімді басқару. 
45. 
Басқаруда
 
адами
 
факторлар
 
рөлінің
 
жоғарылауы
 
немен
 
түсіндіріледі
? 
1. Басқарудағы міндеттерді шешуді кәсібилікпен, ерік-жі-
гермен, біліммен және жоғары интеллектімен сәйкестендіру. 
2. Ақпарат рөлінің өсуі және басқарудағы уақыт факторы-
ның мәні. 
3. Сапа үшін жауапкершіліктің жоғарылауы және қабылдай-
тын шешімдердің тиімділігі. 
4. 1,2 және 4 пунктердегі факторлар жиынтығы. 
5. Дұрыс жауап нұсқасы жоқ. 
46. 
Фирманы
 
басқару
 
жүйесінің
 
даму
 
әлеуеті
 
немен
 
анық
-
талады
? 
1. Ақпараттың болуы, басқару техникасы және технологиясы. 
2. Фирманың экономикалық жағдайы (ресурстардың болуы 
және оны қолдану мүмкіндігі). 
3. Қызметкерлерді басқару. 
4. Жоғарыда айтылған факторлардың ешқайсысымен анық-
талмайды. 
5. 1, 2 және 3 пунктерде көрсетілген факторлардың барлығы. 

361 
47. 
Басқаруды
 
жетілдіретін
 
және
 
басқаруды
 
зерттеудің
 
негізгі
 
бағыттарын
 
атаңыз
 
1. Адами факторларды есепке алатын бағыт (ұйымдасқан-
әкімшілік, әлеуметтік-экономикалық, технологиялық). 
2. Ғылыми факторды есепке алатын бағыт (эмпирикалық, 
ғылыми-концептуалдық, прагматикалық). 
3. Динамика (өзгеріс) факторын есепке алатын бағыт (функ-
ционалды-құрылымдық, процессуалды, ақпараттық). 
4.Жоғарыда айтылған барлық бағыттар. 
5. Дұрыс жауабы жоқ. 
48. 
Басқару
 
жүйесіндегі
 
негізгі
 
даму
 
үрдістерін
 
атаңыз
. 
1. Басқару әдіснамасының дамуы. 
2. Экономикалық өмірге нарықтық механизмдердің бағытта-
луы, ғылыми-техникалық бағдарламаны жүзеге асыру. 
3. Басқаруда ақпараттық технологиялардың дамуы. 
4. Барлық көрсетілген үрдістердің жиынтығы. 
5. Тізімде дұрыс жауап нұсқасы жоқ. 
49. 
Басқару
 
жүйесінің
 
қай
 
сипаттамалары
 
көбінесе
 
меншік
 
нысандарымен
 
анықталады
? 
1. Басқару масштабы. 
2. Басқару объектісінің шегі. 
3. Басқару жүйесінің құрылымы. 
4. Басқарудағы шығын. 
5. Барлық сипаттамалар жиынтығы жекеменшік формасымен 
анықталады. 
50. 
Меншіктің
 
нысандары
 
мен
 
сипаты
 
қалайшы
 
басқарудың
 
ерекшеліктері
 
мен

мазмұнын
 
анықтайды
? 
1. Меншік түрі басқаруға әсер етпейді, ол тек өндірістің қыз-
мет етуінің сыртқы экономикалық жағдайын ғана анықтайды. 
2. Меншік түрі басқарудың әлеуметтік-экономикалық жағ-
дайын анықтайды және олар арқылы басқару ұйымының қалып-
тасуына әсер етеді. 
3. Меншік түрі еңбек белсенділігін анықтайды және басқару 
процесінде еңбекті ынталандыруға әсер етеді. 

362 
4. Меншік түрі басқару мақсатын өзгертеді және сонымен 
басқарудың барлық жүйесін түбірімен өзгертеді. 
5. Меншік сипаты және нысаны басқарудың мазмұнын және 
ерекшеліктерін өзгертеді. 
Мәтіндік бақылау тапсырмасының кілті 
Сұрақтар №№ 
Дұрыс жауаптар 
№№ 
Сұрақтар
№№ 
Дұрыс жауаптар 
№№ 
1 
4 
26 
2 
2 
4 
27 
5 
3 
2 
28 
2 
4 
5 
29 
2 
5 
1 
30 
5 
6 
1 
31 
1 
7 
2 
32 
1 
8 
4 
33 
5 
9 
4 
34 
5 
10 
5 
35 
4 
11 
3 
36 
2 
12 
1 
37 
1 
13 
1 
38 
1 
14 
1 
39 
1 
15 
3 
40 
1 
16 
2 
41 
2 
17 
2 
42 
4 
18 
3 
43 
3 
19 
4 
44 
2 
20 
1 
45 
4 
21 
4 
46 
5 
22 
1 
47 
4 
23 
1 
48 
4 
24 
5 
49 
5 
25 
3 
50 
5 
 
Тест на определение управленческой компетентности (Авторский тест 
И.А. Аглуллина). – Психология и педагогика: учебное пособие / Под редак-
цией А.А. Бодалева, В.И. Жукова, Л.Г. Лаптева, В.А. Сластенина. – М.: Изд-во 
Института Психотерапии, 2002. – С. 538-547. 

жүктеу/скачать 1,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: