Н. С. Ахтаева А. И. Абдигапбарова
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Басқару психологиясы оқу құралы by Ахтаева Н.С. (z-lib.org)
| 2.3 Болжау қызметі
«Басқару – демек, алдын ала көре білу» тіркесімен бол- жаудың ұйымның басқару іс-әрекетіндегі және жалпы қыз- метіндегі рөлі сипатталады. Болжау жетекшінің негізгі қызметтерінің негізгі рөлін ат- қарады. Басқару теориясында бұл қызметті тұжырымдауға екі негізгі тұрғыдан: ол өз бетінше атап көрсетіледі немесе бас- қарудың басқа қызметі – жоспарлауды жүзеге асырудың негізгі кезеңі ретінде қарастырылады. Бірінші тұжырым әлдеқайда баламалы. Болжау басқарудағы өз рөлінің мазмұнын жүзеге асырудың айрықша формалары және әдістерінің болуымен ерекшеленеді. Ол басқаруда дербес рөл атқарады, сондықтан да оның мақсат қою және жоспарлау қызметтерінің арасындағы байланыстырушы буын ретіндегі маңызды қызметтерінің бірі болып табылады. Басқару іс-әрекетіндегі болжау сыртқы шарттар өзгеріс- теріне «енжар әсер ету» стратегиясынан осы өзгерістердің «бел- сенді алдын алу» стратегиясына өтуде және оған дайындалуда шешуші фактор болып табылады, бұл қызметтің мәні, міне, осында. Болжауды жетілдіру қажеттілігі соңғы кезде кең қол- даныс тапқан жағдайлық әдіснамаға байланысты әлдеқайда көкейкесті бола түсті. Бейімделу және сыртқы орта тиімді басқаруға арналған шешуші ұғымдар болып табылады. Бейімделу жағдайлық және перспективалық болуы мүмкін. Алдын орау басқаруының ең табыстысы, ол болжау мәселесін жағдайлық әдіснамадағы бас- тылардың біреуі ретінде анықтайды. Екі компоненті – тікелей және жанама әсерлері бар сыртқы орта өзгерулерінде болжау шешуші болып табылады. Тікелей әсер ету ортасы ұйымның іс-әрекетіне тікелей әсер етуші және өзінде іс- әрекеттің тікелей ықпалын сезінетін факторлардан тұрады. Бұлар – еңбек ресурстары, жеткізушілер, заңдар, тұтынушылар, бәсекелестер. Жанама әсер ету ортасы – ұйымның іс-әрекетіне жедел әсер етпейтін, бірақ онда орташа көрініс беретін факторлар. Олар – экономиканың, ғылыми-техникалық жетістіктердің күйі, саяси, әлеуметтік-мәдени, т.б. факторлары [37]. 49 Күрделі және өзара байланыстағы факторлардың көптігі болжаудың сыртқы ортасының бірқатар қорытушы сипаттама- ларын анықтайды. Өзара байланыстылық – бір фактордың өзгеруінің екінші- сіне әсер ету күшінің деңгейі. Күрделілік – ұйым әсер етуге тиіс факторлар саны, әрбір факторлардың жинақтылық және вариативтілік деңгейі. Қозғалымдық – ұйымды қоршаған ортада жүретін өзгерістер жылдамдығы. Айқынсыздық – ұйымда немесе оның жетекшісінде бар нақ- ты ақпарат санының қызметі. Сыртқы орта өзгерістерінің жоғары күрделілігі мен қозға- лымдылығын «бей-берекет өзгерістер» термині (П. Друкер бойынша) сипаттайды. Басқару іс - әрекетіндегі болжаудың негізгі түрлері және типтері Басқарудың болжау теориясында жоспарлық болжау маңызды рөл атқарады. Бұл болжаудың нәтижесі, сонымен қатар бір мезгілде ұйымның жоспарлар жүйесі жасалынатын негіз болып табылады, ол жоспарлау қызметтерінің арасындағы байланыс - тырушы буын рөлін атқарады. Жоспарлық болжау өздерінің бағдарлануы бойынша ерек- шеленеді: бұл сыртқы ортаның болашақтағы ықтимал өлшемін және өзінің қызметіндегі болашақтағы мүмкін нәтижелерінің болжау- лары. Ұйымның жалпы алғандағы ішкі және сыртқы орта күйін болжауға деген жоспарлы болжаулардың бөлінуі айырмасымен сәйкес келеді, бірақ жалпы алғанда айырмашылықтар болады. Сыртқы жоспарлық болжаулар үш топқа бөлінеді: 1) жалпы айналадағыларға қатысты болжаулар (болжана- тын экономикалық, технологиялық, саяси, әлеуметтік және эт- никалық шарттар); 2) өнім нарығының күйіне қатысты болжаулар (сұраныс қызметтер, бәсекелестік); 3) өндіріс факторлары нарығының күйіне қатысты болжау- лар. 50 Ішкі жоспарлық болжаулар күрделі салымдар, тартылған инвестициялар көлеміне, қолданылатын технологиялар мен ең- бек құралдарының өзгеруіне, басқарудың ұйымдық құрылы- мына, т.б. қатысты болады. Сыртқы және ішкі болжаулар жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|