Оқулықта қолданылған шартты белгілер

7
I БӨ ЛІМ. АУА РАЙЫ ЖӘНЕ КЛИ МАТ ТЫҚ ӨЗГЕ РІС ТЕР
Дең гей лік тап сыр ма
2.
Топ қа бө лі ніп, дең гей лік тап сыр ма лар ды орын даң дар.
1-дең гей. Мә тін нен буын үндестігіне мысалдар келтіріңдер.
2-дең гей. Та қы рып ту ра лы диалог жа зың дар.
3-дең гей. Желге си пат та ма бе рің дер.
Әде би тіл нор ма ла ры
Ды­быс­үн­дес­ті­гі
Тү бір мен қо сым ша ның жі гін де гі жә не сөз ара лы ғын да ғы дау ыс ты жә не дау ыс сыз ды-
быс тар дың көр ші лес дау ыс сыз ды быс тар ға іл ге рін ді-кей ін ді ық пал етуін 
ды­быс­үн­дес­
ті­гі­(ас­си­ми­ля­ция)
дей ді. Қа зақ ті лін де ды быс үн дес ті гі нің үш тү рі бар: іл ге рін ді ық пал, 
кей ін ді ық пал, то ғыс па лы ық пал.
Іл­ге­рін­ді­ық­пал
заң ды лық та ры:
• сөз дің соң ғы ды бы сы дау ыс ты, үн ді, ұяң дау ыс сыз ды быс тар дың бі рі бол са, дау ыс-
сыз дан бас тала тын қо сым ша ның бі рін ші ды бы сы не үн ді, не ұяң бо ла ды. Мы са лы: 
ба ла-лар
(ба ла-тар, ба ла-дар емес), 
қыз-дар
(қыз-тар, қыз-лар емес);
• сөз дің соң ғы ды бы сы қа таң не 
б, в, г, д
ды быс та ры ның бі рі не аяқ тал са, оған қа таң 
ды быс тан бас тала тын қо сым ша жал ға на ды. Мы са лы: 
ат-пен
(ат-бен, ат-мен емес), 
ға рыш-қа
, (ға рыш-ға емес), 
тре нинг-ке
(тре нинг-ге емес).
Кей­ін­ді­ық­пал
заң ды лық та ры:
• сөз дің соң ғы ды бы сы қа таң 
п, қ, к
ды быс та ры на аяқ та лып, жал ға на тын қо сым ша 
дау ыс ты дан бас тал са, олар ұяң сы ңар ла ры на (п-б, к-г, қ-ғ) ай на ла ды. Мы са лы,
 доп – 
доб+ы, аяқ – аяғ+ы, кү рек – кү рег+і, тап – таб+у.
Қа тар тұр ған екі ды быс тың бір-бі рі не бір дей ық пал етуін 
то­ғыс­па­лы­ық­пал
дей міз. 
Мы са лы: 
қақ пан құ ру (қақ паң ғұ ру), жа сы рын хат (жа сы рың ғат), мен қа зақ пын (мең 
ға зақ пын), Шай тан көл (Шай таң гөл)
.
3.
Оқы лым мә ті ні нен іл ге рін ді ық пал ға мы сал дар тау ып, кес те ге жа зың дар.
Іл ге рін ді ық пал заң ды лық та ры 
Мы сал дар
Дау ыс ты не ме се үн ді 
р, у, й
ды быс та ры на аяқ тал ған сөздер 
а ла+лар, ...
Ұяң 
з, ж
не ме се үн ді 
л, м, н,
ды быс та ры на аяқ тал ған сөздер 
 Біз+ді, ...
Қа таң ды быс тар ға аяқ тал ған сөз дер
 Сәт+те, ...
Үй тап сыр ма сы
4.
Жел дің түр ле рі не тіз бек тел ген кар та жа саң дар. Ды быс үн дес ті гі нің ор фог ра фия лық 
нор ма сын көр се тің дер.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

8
 

жүктеу/скачать 2,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: