Бағдарламасы аясында іске асырылды The Essential Guide to zina o’leary 3 rd Edition


Іс-әрекетке негізделген зерттеудегі басты элементтер



Pdf көрінісі
бет218/503
Дата01.04.2022
өлшемі7,43 Mb.
#137498
түріБағдарламасы
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   503
Байланысты:
oliri zina zertteu zhobasyn zhurgizu negizgi nuskaulyk (2)

Іс-әрекетке негізделген зерттеудегі басты элементтер 
Іс-әрекетке негізделген зерттеу дәстүрлі зерттеу стратегияларынан біршама 
өзгеше болғандықтан, негізгі элементтерін қарастыруға кеткен уақытқа көп 
өкінбеңіз. Зерттеудің бұл түрінің паи�дасы мен қиындықтарын түсіну – іс-ә-
рекетке негізделген зерттеудің белгілі бір контекске сәи�кестігін анықтаудың 
басты алғышарты. 
Шынайы өмір мәселелерін шешеді 
Іс-әрекетке негізделген зерттеу шынаи�ы мәселерге және шынаи�ы өмір жағ-
даи�ларына негізделген. Ол әдетте шынаи�ы өмір контексіндегі белгілі бір қиын-
дықтарды аи�қындап көрсетеді. Содан соң қиындықтарды түсінуге және сол 
контекст аясында шешім табуға тырысады. Іс-әрекетке негізделген зерттеуде 
көбінесе меншік құқығының өзгеруі басымдыққа ие немесе кәсіби тәжірибені 
жетілдіруді мақсат еткен жұмыс орындары мен ауыл-аи�мақтарда қолданылады. 
Сондаи�-ақ ол теория мен тәжірибені де өзгертуге құлшынысы көп жерде тиімді 
стратегия ретінде қарастырылады.
Іс-әрекет пен білімді көздейді
Іс-әрекетке негізделген зерттеу «бірінші – білім, екінші – өзгеріс» деи�тін 
екі сатылы процесті жоққа шығарады және оларды өзара интеграцияланған 
деп есептеи�ді. Іс-әрекетті талап ететін зерттеумен аи�налысатындар өзгеріс бі-
лімнің соңғы өнімі ретінде ғана көрінбегені дұрыс деп санаи�ды; керісінше, ол 


234
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
білім қоры ретінде бағалануға тиіс. Бұл ораи�да жеңіл-желпі білім туралы сөз 
қозғап отырғанымыз жоқ. Іс-әрекетке негізделген зерттеуден өндірілген білім 
кез келген басқа зерттеу стратегиясында мүмкіндігінше тиянақты жинақталуға, 
талдануға және сенім тудыруға тиіс. 
Іс-әрекетті талап ететін барлық зерттеу жобасы үшін әрекет – аи�қын әрі 
тікелеи� мақсат. Меи�лі ол дағдыларды жетілдіруге, бағдарламалар мен саясат-
ты өзгертуге немесе әлдеқаи�да радикалды өзгерістерге қараи� жұмыс істеуге 
бағытталса да, іс-әрекетке негізделген зерттеу тәжірибеге негізделген жағдаи�-
дың жақсаруы бағытында жұмыс істеи�ді және білім өндірілген соң, өзгеріспен 
жұмыс істеу мәселесін аи�налып өтеді.
Қатысу 
«Зерттеу – тек сарапшының мәселесі» деген түсінік – қате. Іс-әрекетке негіз-
делген ерттеу – зерттеушілер, сол іспен шұғылданушылар, мүдделі тараптармен 
бірлесе отырып атқарылатын шаруа. Ол зерттеуші мен зерттелуші арасындағы 
алшақтықты азаи�тады және жергілікті білімді аса құнды деп санаи�ды. Оның 
негізгі себебі: мүдделі тараптар зерттеу процесіне қатыспаса, ауқымды әрі нәзік 
түсінік қалыптастыруда немесе тұрақты өзгеріс жасауда аутсаи�дердің қабілеті 
шектеледі. Көптеген зерттеу парадигмаларына қарама-қарсы іс-әрекетке негіз-
делген зерттеуші–зерттелуші 
туралы
немесе зерттелуші үшін
 
емес, іс жүзінде 
зерттелушімен жұмыс істеи�ді, сондықтан демократиялық принциптерді қа-
лыптастырушы болып көрінеді. Негізгі мәселе – зерттеудің және іс-әрекеттің 
ықпалына ұшыраи�тындар зерттеуге ыңғаи�ланбаи�ды. 
Қатысудың және бірлесе жұмыс істеудің табиғаты мен деңгеи�і сан алуан. 
Іс-әрекетке негізделген зерттеу тәсілі қолданылғанына; жағдаи�дың нақты бір 
контексі зерттелгеніне; әртүрлі мүдделі тараптардың мақсаттарына негізделеді. 
Бұл әртүрлі мүдделі тараптардың процестік циклдерінің кез келген немесе бар-
лық сатыларына қатысуынан тұруы мүмкін. Жоба барысының әртүрлі кезінде 
басты зерттеуші рөлімен қатар, зерттеу процесін жүргізуші тұлғалар ретінде, 
олар жоспарлаушы, көшбасшы, катализатор, делдал, ұстаз, дизаи�нер, тыңдаушы, 
бақылаушы, синтездеуші және/немесе есеп беруші ретінде де әрекет етуі мүмкін.
Оқыту мен іс-әрекеттің циклдері 
Іс-әрекетке негізделген зерттеу – білімнің паи�да болуына қараи� форма құ-
раи�тын циклдік процесс. Бұл жердегі алғышарт: үи�ренесіз, жасаи�сыз, ои�лана-
сыз, жетілдіресіз, жақсырақ жасаи�сыз, сабақ аласыз, одан саи�ын жақсартасыз... 
Жағдаи�ды жақсырақ түсінесіз және жақсартылған іс-әрекетке ұласатын үздіксіз 
жақсару циклдерінің тізбегі арқылы жұмыс істеи�сіз. Сондықтан іс-әрекетке 
негізделген зерттеу өзгеріске қатысты тәжірибеден үи�рену тәсілі ретінде кө-
рінуі мүмкін. Алдыңғы циклдердегі әдістерді, деректерді және түсіндірмелерді 
үздіксіз, барынша жақсартуды мақсат етіңіз. 


235
Әдіснамаларды түсіну: баға беруші, іс-әрекетке негізделген және эмансипаторлық стратегиялар
Циклдерді әртүрлі жолмен анықтауға болады. Бірақ 10.2-сызбада көрсетілге-
ніндеи�, олар әдетте бақылаудың, ои�ланудың, жоспарлаудың және әрекет етудің 
түрлерінен тұрады.
Циклдің әр бөлігіндегі қадамдардың нақты табиғаты жүре қалыптасады 
және зерттеу тобын құраи�тын мүдделі тараптармен бірлесе жұмыс істеуіне 
қараи� дамиды. Зерттеудің «бақылау» бөлігі белгілі бір жағдаи�ға ораи� құрас-
тырылуы мүмкін және деректерді жинақтау мен білімді өндіру мақсатында 
әртүрлі тәсілдерге, әдіснамаларға және әдістерге сүи�енеді. Циклдің «ои�лану» 
бөлімі беи�ресми және интроспективті болуы мүмкін не аса ресми және жоға-
рыда қарастырылғандаи�, формативті баға беруші зерттеу стратегиясының эле-
менттерін қолданады. «Жоспарлау» және «әрекет етуге» баи�ланысты сатылар 
«ои�лану» мен «зерттеуден» көп болуы мүмкін және жұмысқа кіріскендерден 
«стратегиялық жоспарлау» мен «өзгерісті басқару» туралы еңбектермен таныс 
болуды талап етеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   503




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет