239
Әдіснамаларды түсіну:
баға беруші, іс-әрекетке негізделген және
эмансипаторлық стратегиялар
немесе қиындықтың өзегінде әділетсіздік
немесе жүи�едегі теңсіздік жатыр, мектеп-
тегі қысым көрсетуші жүи�е, авторитарлық
жұмыс
орны немесе қоғамдастықтағы
иерархиялық жүи�елерде теңдік жоқ деп
санасаңыз ше? Одан әрі тарқатып аи�тса-
ңыз, әлеуметтік
қиындықтың өзегінде
капитализм, патриархалдық жүи�е, даму
немесе жаһандану идеологиясының негіздері жатса ше?
Сыни эмансипацияға талпыну – идеологияның қысымына ұшырағандарға
еркіндік беру мақсатында сол идеологияның негізін ашып көрсету. Ол мыналар-
ды талап етеді: сыни тұрғыда ои�лау; радикалды көзқарастар; эмансипаторлық
мақсаттар.
Сондықтан сыни эмансипация көп жағдаи�да жеке тұлғаның жетілуін және
өзін-өзі аи�қындауын шектеи�тін үстем әлеуметтік құрылымдардың құрсауы-
нан адамдарды босата алатын, заманауи ои�дағы, тәжірибедегі немесе инс-
титуттағы іргелі немесе революциялық өзгерістерге жатады. Зерттеуі сыни
эмансипацияның мақсаттарын қамтитын мамандар қоғамдық қиындықтарға
кезіккенде, мәселенің жүи�е ауқымында шешілуі екіталаи� деген тұжырымға
сүи�енуі ықтимал.
Сыни эмансипация зерттеуі қоғамдық жүи�енің көпшілікке көрінбеи�тін қыр-
ларына дендеи�ді. Оған саяси мақсаттардың ауыртпалығы жүктелген және құн-
дылықтардан арылуға тырыспаи�ды. Ол жағдаи�дың жақсаруы үшін мүмкіндіктер
терезесі ашылатындаи�, адамдарға еркіндік пен күш беретіндеи� жолмен қоғамды
өзгертуді көздеи�ді.
Радикалды-экстрималды жағдаи�да индустрияланған қоғам арқылы билік-
тен аи�ыру және әділетсіздікті зерттеу ұғымын білдіруі; жаппаи� жаһанданудың
экономикалық ықпалын зерттеуі мүмкін; немесе әи�елдерді кемсітетін пат-
риархалдық құрылымдарды қарастырады. Ауқымы кішірек жобалар, мысалы,
жұмыстағы стресс, ои�ын алаңында үлкендердің кішілерге қысым көрсетуі не-
месе жас қыздардың өз-өзіне деген құрметінің төмен болуын зерттеу әдеттегі
зерттеу болып көрінеді. Бұл зерттеудің өзектілігі – осы жүи�елерді құраи�тын
идеологияларды зерттеи�ді: жұмыс орнындағы стресс биліктің, бақылау мен
басқарудың тамыр жаи�ып алғанын көрсетеді; қоғамдық пікір қалыптастырған
әи�ел образына мәдени реңк беру арқылы қыздар арасында өз-өзіне құрмет-
тің төмендеуі қалыпты жағдаи� болып көрінуі мүмкін; биліктің күш көрсетуді
легитимді етуі, жастар күнделікті өмірде куә болатын агрессияны (фильмдер,
видеоои�ындар, спорт т.с.с.) ескерсек, ои�ын алаңында үлкендердің кішілерге
қысым жасауы да қалыпты жаи�т болып саналуы ықтимал. Бұл сыни көзқарас
кеи�ін қысым көрсетуші идеологияларды әшкерелеи�тін және мүмкіндіктерге
жол ашатын білімнің өндірілуі арқылы эмансипацияда қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: