291
БАСТАПҚЫ ДЕРЕК: сауалнама,
сұхбат және бақылау
Бұл жағдаи� алғашқы сауалнамаңызды қиындатуы мүмкін. Сондықтан пи-
лоттық зерттеуге қаи�та оралыңыз. Пилоттық зерттеу сұрағыңыз бен жауап
санатын респондент көзқарасы тұрғысынан бағалауға мүмкіндік беріп қана
қои�маи�, қорға енгізіп, статистикамен жұмыс істеуге болатын шағын дерек
жинағын құруға жол ашады. Бұл жауап санатын анықтап, дерек жинау тетігі
анализіңізге қалаи� әсер ететінін көрсетеді.
Ашық жауаптар
Ашық жауап алуда респонденттің өз сөзімен жауап беруін сұраи�ды. Олар
кез келген ақпаратты ұсынып, қалаған пікірін аи�туы мүмкін. Дегенмен әдетте
жауап беруге арналған бос орын көлемі шектеулі болады. Алынған деректер
ауқымды және шынаи�ы болуы мүмкін, бірақ оларды кодтау және талдау қиынға
соғуы ықтимал.
Жабық жауаптар
Жабық жауап процесінде респондент алдын ала берілген жауапты таңдаи�-
ды. Мұнда деректерді кодтау және статистикалық талдау оңаи�. Жабық жауап
санаты тақырыбына қараи� әртүрлі формада кездеседі.
Иә/жоқ немесе келісемін/келіспеймін:
Алкогольді сусын ішесіз бе?
Иә/жоқ
«Ішімдік денсаулығыңызға зиян»
Келісемін/келіспеймін
Биномдық деректермен (немесе екі ықтимал жауабы ғана бар деректермен)
жұмыс істеу оңаи�. Ал тек қана екі жауап ұсыну респондентке ыңғаи�лы ма, әлде
жоқ па? Мысалы, бірінші сұрақта респондент «жиі емес» (сыртқа шыққан кезде
ғана ішемін) деп немесе екінші сұраққа қатысты «бұл қандаи� ішімдік туралы
аи�тқаныңызға баи�ланысты» деп ои�лауы мүмкін. Ықтимал стратегия – «біл-
меи�мін» немесе «ешқаи�сысын таңдамаи�мын» деген нұсқаларды ұсыну. Бірақ
мұндаи� нұсқа таңдау жасамаи�тын респондент санын арттырады.
Бос орынды толтырыңыз:
Салмағыңыз қанша?
Тіпті осындаи� қарапаи�ым сұрақтар да (респонденттер жауабын біледі
және жауап бергісі келеді деп санасақ) деректерді шашыраңқы етіп жібереді.
Респонденттер 90 кг, 198 фунт немесе 14 стоун (Ұлыбританиядағы өлшем бірлігі,
6,35 килограмға тең – ауд.) деп жауап берсе ше? Әрине, жауапты жүи�елеи� аласыз,
бірақ респонденттер тек «90» деп жазса, оны жүи�елеу мүмкін емес.
292
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ:
НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
Тізімнен таңдау:
Қай ішімдікті жиі ішесіз?
Сыра Шарап Спирт Аралас ішімдіктер Коктейльдер
Жауапта ешқандаи� «баи�ланыс» жоқ деп болжаи�мыз; бірден көп жауап берілсе,
не істеи�тініңізді ои�ластырыңыз. Сондаи�-ақ барлық жауаптың қамтылғанына
(жауаптардың толық екеніне) және бір-бірін қаи�таламаи�тынына (бір-бірінен
бөлек екеніне) көз жеткізіңіз. Ықтимал стратегия – «басқа» немесе «басқа:______»
деген жауапты ұсыну.
Реттік нұсқалар:
Төмендегі ішімдіктерді өз қалауыңыз бойынша бойынша орналастырыңыз:
Сыра Шарап Спирт Аралас ішімдіктер Коктейльдер
Тізім ұзын болса, респонденттер жауап беруге қиналады. Олар жалықса, сұ-
раққа жауап бермеи�, толық орындамаи� немесе ештеңе жазбаи� қоюы мүмкін
екенін есте сақтаңыз.
Интервал жауап шкаласы:
«Жасөспірімдердің ішімдік ішуі қалыпты жағдай»
1
2
3
4
5
Мүлде
келіспеймін
Келіспеймін
Сенімді
емеспін
Келісемін
Толық
келісемін
Көбінесе Лаи�керт шкаласы деп аталатын жауап шкаласы «мүлдем келіспеи�-
мін» жауабынан «толық келісемін» жауабына деи�інгі әртүрлі жауап ұсынады.
Бұл типтегі шкалада ескерер жаи�т: балл саны; жұп санды жауап қолдана отырып,
респондентті қандаи� да бір тарапты қолдауға мәжбүрлеи�сіз бе, әлде жоқ па;
респондент қалаи� болса солаи� жауап бере ме/жоқ па немесе белгілі бір санды
ғана дөңгелектеп шыға сала ма?
Достарыңызбен бөлісу: