293
БАСТАПҚЫ ДЕРЕК:
сауалнама,
сұхбат және бақылау
Нұсқаулық та өте маңызды. Сізге түсінікті жағдаи� респонденттерге түсініксіз
болуы мүмкін. Нұсқаулықтар сауалнаманың әрбір бөлімін таныстыруы керек.
Әрбір сұрақ анық және нақты болсын. Әр сауалға қатысты мысал келтіріліп,
нақты сауалнама сұрағынан аи�ырмашылығы бірден баи�қалуы қажет. Әртүрлі
қаріп қолдануды ұсынамын – стиль, өлшемді өзгертіп, қара бояулы, көлбеу, асты
сызылған сөзді қолдануға тырысыңыз. Нұсқаулығыңыз мүмкіндігінше ұғынық-
ты әрі паи�далы болуы үшін бірнеше драфт қажет болатын шығар. Фидбәк және
кеңес алу үшін өзге зерттеушілерге, әріптестеріңізге және пилоттық тобыңызға
хабарласыңыз.
Ұйымдастыру және көлем
Сауалнаманың барлық элементі даи�ын болған соң, тым ұзақ немесе тым
қысқа қылмаи�, логикалық форматта орналастырыңыз: тым қысқа болса, өзі-
ңізге қажет барлық дерекке қол жеткізе алмаи�сыз; тым ұзақ болса, сауалнама-
ңызға жауап бермеуі, толық жауап бермеуі немесе жобалап жауап беруі мүмкін.
Сұрағыңызға жауап беру үшін респонденттер бірнеше минут қана уақыт бөлуі
ықтимал. Көбірек уақыт бөлуін сұраңыз, әи�тпесе олар сізге көп көмектесе ал-
маи�ды. Сауалнама көлемі – пилоттық тест кезінде бағалаи�тын анкетаңыздың
бір аспектісі. Респонденттен сауалнаманың жалпы көлемі мен оны толтыруға
кеткен уақыт туралы ои�ын міндетті түрде сұраңыз.
Сауалнаманың логикалық ұи�ымдастырылуының бірнеше бағыты бар.
Біреулер респондентті «қыздырып алу» үшін сауалды демографиядан бастауды
ұсынады. Енді бірі өзіңіз үшін маңызды сауалдан бастап, демографиялық ақпа-
ратқа қатысты сұрақпен аяқтауға кеңес береді. Сауалнамаңызға қаи�сысының
дұрыс келетіні сұрағыңызға және респондентіңіздің сипатына баи�ланысты.
Дұрысын анықтаи� алмасаңыз, анкетаңыздың екі түрлі нұсқасын пилоттық тес-
тіде қолдануыңызға болады.
Тағы бір кеңес: сауалнамаңызды үркітетін, тіл тигізетін, қолаи�сыз, қиын сұ-
рақтармен бастамаңыз. Респондентіңізді сауалнамаға ден қои�ғызу және шетін
сұрақты анкетаның соңына қараи� қою өте маңызды.
Форма мен дизайн
Концепцияңызды операционалдап, нақты да ұғынықты сұрақтар жазып,
толық ои�ластырылған, лаи�ықты жауап санаттарын таңдап, оған түсінікті нұс-
қаулық қосып, қисынды әрі орындауға ыңғаи�лы формада әзірлеп, «жақсы» сауал-
нама жүргізу үшін осылар жеткілікті деи�тін шығарсыз. Қателесесіз! Эстетиканы
ұмытпаңыз!
Сауалнамаңыз кәсіби болмаса (сапасыз фотокөшірме, нашар баспа, ретсіз
және тартымсыз пішін жəне т.б.), екі бірдеи� кедергіге тап боласыз. Біріншіден,
кәсіби емес, эстетикалық тартымды формасы мен дизаи�ны жоқ сауалнаманы
294
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ:
НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
респонденттер аяқтамауы мүмкін. Екіншіден, сауалнамада сұрақтар ретсіз қо-
и�ылса, сауалдар реті тым жақын немесе шашыраңқы орналасса, респондент-
тердің қателесу ықтималдығы күрт артады. Сондықтан сауалнаманы кәсіби
тұрғыда жасауға жұмсаған күш-жігер көп нәтиже береді.
Достарыңызбен бөлісу: