Білім беру ұйымдарының білім алушылары арасындағы аутодеструктивті мінез-құлықтың алдын алу

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

35 
 
 
2-қосымша 
 
БАСТАУЫШ СЫНЫП БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ЖҰМЫС
 
ЖОСПАРЫ және диагностикалық әдістемелер
 
 
 
 
Балалардың оқуға 
психологиялық 
дайындығын 
диагностикалау және 
түзету дамыту 
жаттығулары 
 
«Керн-Йирасек» тесті 
1)
 
Адамның суретін салу 
2)
 
Сөздер көшірмесі 
3)
 
Нүктелер көшірмесі 
Баланың ерік саласындағы даму деңгейін анықтау 
«Графикалық диктант» (Д.Б.Эльконин) 
Ойлау ерекшеліктерін диагностикалау 
«Мектептегі оқуға қабілетін зерттеу» (Г. Вицлак) 
Зейінді дамыту және түзету «Графикалық 
диктант» 
Ес процесін дамыту және түзету «Сөздер жұбы» 
Ойлау процесін дамыту және түзету «Не артық?» 
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық 
процестерін диагностикалау және түзету-
дамыту жаттығуларын жүргізу 
Баланың отбасындағы 
қарым-қатынасы мен 
эмоционалдық күйін 
диагностикалау және 
түзету-дамыту 
жаттығулары 
Баланың отбасындағы қарым-қатынасы мен 
эмоционалдық күйін коррекциялау 
«Ұрысып қалдық» жаттығуы 
«Күн шуағы» жаттығуы 
Баланың отбасындағы қарым-қатынасы мен 
эмоционалдық күйін диагностикалау және түзету-
дамыту жаттығулары 
«Отбасы суреті» әдістемесі 
Отбасылық социорамма 
Бастауыш сынып 
оқушыларының танымдық 
Бастауыш сынып оқушыларының зейінін 
диагностикалау 

36 
процестерін 
диагностикалау және 
түзету дамыту 
жаттығулары 
Бастауыш сынып оқушыларының таным 
процестерін диагностикалау жаттығулары 
Бастауыш сынып оқушыларының ес процесін 
диагностикалау 
Бастауыш сынып оқушыларының ойлауын дамыту 
және түзету 
Оқушылардың тұлғалық-
мотивациялық аймағын 
диагностикалау және 
түзету жұмыстары 
«Баспалдақ» әдістемесі (В.Г.Щур) 
1-сынып оқушыларының оқу түрткісін зерттеу 
әдістемесі 
«Дүниеде жоқ жануар» проективті тесті 
«Жануарлар мектебі» жобалау әдістемесі 
«Жаңбыр астындағы адам» әдістемесі 
Қорқыныш сезімінен арылуға және өз-өзіне деген 
сенімділікті арттыруға арналған ойындар мен 
жаттығулар 
Психологиялық жұмыс 
нәтижесі 
Оқушылардың психологиялық-педагогикалық 
картасы 
Түзету және дамыту 
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық 
процестері мен тұлғалық-мотивациалық аймағын 
диагностикалау мен түзету дамыту 
жаттығулары 
3-сыныптар 
Бастауыш сынып оқушыларының орта буында 
оқуға дайындығын диагностикалау және түзету-
дамыту жаттығулары 
4 сынып 
 
 
5-6-7-8 СЫНЫП БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ЖҰМЫС 
ЖОСПАРЫ
және диагностикалық әдістемелер
 
 

37 
Жеткіншектердің ақыл-ойы мен 
интеллектуалдық даму деңгейін 
диагностикалау 
-«Сөздік тест» 
-«Сандық субтест» 
-«Көрнекі-бейнелі тест» 
Ақыл-ой дамуының мектептік тесті 
(АДМТ-ШТУР) (Гуревич, Акимова, 
Борисова, Козлова, Логинова, Зархин) 
-корректуралық сынау тесті 
-жаттау процесінің динамикасы 
әдістемесі 
Білім алушылардың тұлғалық 
ерекшеліктерін диагностикалау 
Білім алушылардың оқу үдерісіне бейімделуін 
анықтау сауалнамасы (5-сыныптар) 
«Филлипстің мектептегі мазасыздану 
тесті» әдістемесі 
«Тұлғаның психологиялық күйін анықтау» 
сұрақнамасы (Г. Айенк) 
«Оқушылардың оқу түрткісінің көрсеткішін 
анықтау» тест 
«Оқушының оқу түрткісінің құрылымын 
диагностикалау» тест 
«Пәнге көз-қарас» әдістемесі 
«Оқушылардың іс-әрекетіне қатысу 
себептерін зерттеу» әдістемесі 
(Л.В.Байбородова) 
М.Люшердің «Түстік таңдау тесті» 
әдістемесі 
Қобалжуды, фрустрацияны, агрессивтілікті 
және ригидтілікті өзіндік бағалау 
«Ғаламторға және компьютерлік ойындарға 
тәуелділікті анықтау» тест-сұрақшасы 
Темпераментті анықтау сауалнамасы 
Жеткіншектің сыныппен қарым-қатынасын 
бағалау әдістемесі 
«Референтометрия» сұрақнамасы 
«Үй-Ағаш-Адам» проективті тесті 
Логикалық жаттығулар жиынтығы (бума) 

38 
Жеткіншектердің психологиялық 
ерекшеліктерін дамыту және 
түзету 
Эбингауз иллюзиясы 
«Орындықтар» , «Күрделі шаршы» 
тапсырмалары 
«Алдымен ат қоямыз, содан кейін есте 
сақтаймыз» 
«Есті дамытуға арналған ойындар» тренинг 
Жеткіншектердің тұлғалық 
ерекшеліктерін дамыту және 
түзету 
«Ойындық терапиясы» 
Рөлдік және іскерлік ойындар, сергіту 
ойындары, тренингтік жаттығулар 
«Ертегі терапиясы» 
Өзінің ертегісін құрастыружәне оны 
баяндау, ертегі жазу және талдау, т.б. 
«Медитация» 
Медитация жаттығулары мен релаксация 
«Арт-терапия» 
Сурет-жобалау әдістері (тестер,топтық 
суреттер және т.б.) және олардың 
талдануы. 
Агрессияға қарсы жаттығлар 
Тұлғалық ерекшеліктерді дамыту 
жаттығулары 
Жеткіншектермен жүргізілетін 
психологиялық алдын алу және 
психологиялық ағарту 
жұмыстары 
Бесінші сынып оқушыларының орта буынға 
кіруімен байланысты бейімделу 
бағдарламасы негізінде атқарылатын 
жұмыстар 
1-дамыту сабағы. «5-сынып дегеніміз не?»; 
2-дамыту сабағы. «Өзіңді таны»; 
3-дамыту сабағы. «Орта мектептегі жаңа 
оқушы»; 
4-дамыту сабағы. «Біз бір-бірімізді 
түсінеміз бе?»; 
5-дамыту сабағы. «Сезім әлемі»; 
6-дамыту сабағы. «Біздің мұғалімдеріміз»; 
7-дамыту сабағы. «Дос іздеп жүрмін»; 
8-дамыту сабағы. «Біз және біздің сынып» 

39 
Семинар-тренинг: Оқушылардың тіл табыса 
алуы мен қарым-қатынас жасай алу 
қабілеттерін дамыту. 
Жеткіншектердің мінез-құлқын қоршаған 
ортаға бейімдеуге арналған тренинг-
сабақтар (4 дамыту сабағы) 
Консультациялық 
Жеткіншектерге психологиялық кеңес 
-жеткіншекке жадынама 
-өз-өзіңді қорғаудың 8-тәсілі 
 
 
9-10-11 СЫНЫП БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ЖҰМЫС 
ЖОСПАРЫ 
және диагностикалық әдістемелер
 
Жасөспірімдердің 
эмоционалдық-еріктік 
аймағын диагностикалау 
«Невротизация деңгейін анықтау» Л. 
Вассерман 
«Стресс саған қалай әсер етеді?» (Э.Ховард) 
Спилбергер-Ханиннің әдістемесі 
Жеке тұлғаның жалпы қобалжуын бағалау, 
оның отбасына деген көзқарасы мен 
отбасының оны қалай қабылдайтынын 
анықтау мақсатында «Отбасылық 
қобалжуды анықтау» әдістемесін жүргізу 
(Э.Г. Эйдемиллер және В. Юстинкий) 
Отбасы мүшелері арасында орын алатын 
ынтымақтастықты бағалау «Отбасындағы 
ынтымақтастықты бағалау» әдістемесі 
Басса-Дарки сұрақнамасы 
Тест «З. Королева» субъектінің суицидке 
бейімділігін анықтау мақсатында 
Суицидтік бағыттылықты анықтау СБА 
әдістемесі (тұлғалық сұрақнама) 
Жеткіншектерге арналған Л.Б.Шнейдер 
модификациясы «Суицидтік қауіп картасы» 
әдістемесі 
Томас Климанның «Қақтығыстағы іс-әрекет 
стильдері» сұрақтамасы 

40 
«Баспалдақ» әдістемесі (В.Г.Щур) 
«Балалардағы қорқыныш және қауіптену» 
А.И.Захарова 
«Психикалық күйдің өзіндік бағасы» тест 
(Айзенк бойынша 40-сұрақ) 
«Аяқталмаған сөйлем» әдістемесі 
Жасөспірімдердің тұлғалық 
ерекшеліктерін 
диагностикалау 
 «Жеке тұлғаның типологиялық 
ерекшеліктерін анықтауға арналған» 
сауалнама (Л.Н.Собчик) 
М.Рокич «Құндылық бағдар» әдістемесі 
Т.Лиридің тұлға аралық қатынастарды 
диагностикалау 
Тұлғалық дифференциал (ТД) әдістемесі 
Жасөспірімдердің кәсіби 
бағдарлануын диагностикалау 
Танымдық қызығушылықтың диагностикасы 
(А.Е. Голомшток) 
Е.А.Климов «Дифференциалды-
диагностикалық сауалнамасы» әдістемесі 
Дж. Холландтың «Тұлға типтерін анықтау» 
Л. Йовяйшидің белгілі бір мамандыққа 
бейімділігін анықтау әдістемесі (Г.В. 
Резапкинаның модификациясы)
Оқушылардың мамандық таңдау себептерін 
зерттеу, олардың мотивациялық өрісінің 
құрылысын зерттеу «Мамандық таңдау 
түрткілері» (Гриншпун С.С.) 
«Мотивацины анықтау» (Е. Головахи 
әдістемесі бойынша) 
Оқушылардың мамандық таңдауға 
дайындығын анықтау сауалнамасы (9-
11сыныптар) 
Психологиялық түзету және 
дамыту
Балаларда өзіне сенімділік және сенім сезімін 
қалыптастыруға бағытталған жаттығулар 
Қорытынды аттестаттауға 
және емтиханға дайындық 
бойынша психологиялық 
Жоғары сынып оқушыларына арналған 
тренинг сабақтар: 
1.
 
«ҰБТ дегеніміз не және оның мен үшін 
маңыздылығы қандай?»; 

41 
алдын алу мен ағарту, кеңес 
жүргізу 
2.
 
«Емтихан кезінде стресстен қалай 
арыламыз?»; 
3.
 
«Емтихан кезінде стресстен қалай 
арыламыз?»; 
4.
 
«Жүйке жүйесіне түсетін күштен 
психологиялық арылу әдісі»; 
5.
 
«Емтихандағы өз-өзіне сенімділік». 
Тренинг «ҰБТ-ға білім алушыларды 
психологиялық тұрғыда дайындау». 
ҰБТ-ға дайындық бойынша психологиялық 
кеңес 
-мектеп бітірушілерге емтихан тапсыруға 
дайындық бойынша ақыл-кеңес; 
-емтихан қарсаңында; 
-ҰБТ-ға қатысу; 
-тетке қатысты кеңес; 
-емтиханға дайындықты дұрыс 
ұйымдастыру туралы психологиялық кеңес; 
-тесті сәтті орындау үшін қажет жаднама. 
Жасөспірімдердің өзіне-өзі қол 
жұмсауы мәселесі 
психологиялық алдын алу мен 
ағарту, кеңес жүргізу 
Эссе «Өмірді сүйе білейік» 
Семинар-тренинг «Мен өмірді таңдаймын» 
Сұхбаттасу «Күйзеліс және оны алдын алу 
жолдары» 
Кәсіби бағдарлау мәселесі 
бойынша психологиялық 
алдын алу және ағарту, кеңес 
жүргізу 
Мамандық таңдауға байланысты «Жеке 
психологиялық кәсіби кеңес беру картасы» 
Дөңгелек үстел «Менің болашақ 
мамандығым» 
Тренинг «Мамандық өмір таңдауы» 
Кеңестер: 
1.
 
«Мамандық таңдаудағы негізгі 
мотивтер» 
2.
 
«Мамандық таңдаудағы ең кең 
таралған қателіктер» 
3.
 
«Таңдалған шешімге жеті қадам» 
4.
 
«Мамандық таңдау бойынша ата-
аналарға арналған жаднама». 
 

42 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-қосымша 
Білім алушыларды үшінші реттік превенцияда диагностикалауда тесттік 
әдістемелер 
Тұлға, темперамент, мінез (Личность, темперамент, характер) 
1.
Личностный опросник Кеттелла, адаптированный модифицированный 
детский вариант (CPQ) 
2.
Уверенность в себе (Тест Райдаса) 
3.
Методика Голланда (Дж. Голланд) 
4.
Тест Айзенка (Г. Айзенк) 
5.
Методика Йовайши 
6.
Опросник Д. Кейрси 
7.
Многофакторная личностная методика Кеттелла. Форма С. 
8.
Многофакторная личностная методика Кеттелла (юношеский вариант 14 PF) 
9.
Определение выраженности склонности к риску (опросник Г. Шуберта) 
10.
Опросник оценки проявлений свойств нервной системы (СНС) 
11.
СМИЛ 
12.
Модифицированый опросник для идентификации типов акцентуаций 
характера у подростков 
Тұлғаның эмоционалды саласы (Эмоциональная сфера личности) 
1.
Опросник Басса – Дарки

43 
2.
Шкала самооценки личностной тревожности (Спилбергер) 
3.
Методика диагностики уровня школьной тревожности (Филлипс) 
4.
Шкала личностной тревожности
5.
Методика «Индекс жизненного стиля» (LSI) 
6.
Тест индивидуальной тревожности человека как индивида, субъекта 
деятельности и личности 
Ынта мен ерік (Мотивация и воля) 
1.
Методика диагностики мотивации учения и эмоционального отношения к 
учению (А.Прихожан) 
2.
Определение уровня мотивации аффилиации (А. Мехрабиан) 
3.
Шкала самоконтроля 
4.
Опросник для определения выраженности стремления к самозащите и уровня 
мотивации избегания неудачи 
5.
Определение выраженности стремления к риску и уровня мотивации 
6.
достижения цели и успеха 
7.
Карта профессиональных интересов 
8.
Опросник профессиональной готовности 
9.
Тест - опросник уровня субъективного контроля 
Тұлғаның ахуалы (Состояния личности) 
1.
Определение состояния фрустрации
2.
Шкала самооценки ситуативной тревожности (Спилбергер) 
3.
Диагностика уровня социальной фрустрированности Тест 
дифференциальной самооценки функционального состояния (САН) 
4.
Шкала депрессии
5.
Шкала оценки нервно-психического состояния 
6.
Опросник для оценки острого физического утомления 
7.
Опросник для оценки острого умственного утомления 
8.
Измерение степени выраженности сниженного настроения субдепрессии
Тұлғааралық қарым-қатынас (Межличностные отношения) 
1.
Карта наблюдений Д. Стотта. 
2.
Методика диагностики социально-психологической адаптации учащихся 
К.Роджерса и Р.Даймонда 
3.
Тест «Групповая мотивация» 
4.
Методика диагностики склонности к отклоняющемуся поведению (Орел А.Н.) 
5.
Тест эмпатийного потенциала личности 
6.
Методика Рене Жиля 
7.
Измерение родительских установок и реакций (опросник PARY) 
8.
Тест - опросник родительского отношения Тест межличностных отношений 
(Лири) 
9.
Оценка способов реагирования в конфликте (Тест К. Томаса) 

44 
10.
Социометрия 
Даму шкаласы (Шкалы развития) 
1.
Тест структуры интеллекта 
2.
Экспертная оценка уровня развития 
3.
Многофакторное исследование развития (Шкала развития Экспертной 
системы Лонгитюд) 
4.
Школьный тест умственного развития 
5.
Диагностика уровня сформированности общеучебных умений и навыков 
школьников (методика М.Ступницкой) 
Проективті (Проективные методы) 
1.
Проективный тест детской тревожности «Выбери нужное лицо» 
2.
Проективная методика для диагностики школьной тревожности 
3.
Цветовой проективный тест отношений 
4.
Тест цветовых предпочтений 
5.
Проективные рисуночные тесты 
 
Пайдаланылған әдебиеттер 
 
1.Ақажанова А.Т, Ельшибаева К.Г Психологическая служба в закрытых 
учереждениях. Учебное пособие. – Алматы «Нур-Принт», 2009
 
2.Білім беру мекемелеріндегі суицидтің алдын алу жолдары, Алматы облыстық 
білім беру басқармасы, Алматы облыстық мамандар кәсіби дамыту институты, 
Алматы, 2011. 
3. Ауталипова У.И Психология детско-родительских отношений в конфликте. А, 
2004. 
4.Ауталипова У.И., Қоңырбаева Дау-дамай психологиясы, А.,2006 
5.Қоңырбаева С.С. Отбасы: бала мен ата-ана. А., 2006 
6.Елшібаева К.Ғ. Сезім. Отбасы. Энергетика. А., 2009 
7. Елшібаева К.Ғ.Қаза отбасы мәселелерінің психологиялық аспектілері. А.., 
2011. 
8.Kaz. Gazeta.kz Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл. 17 мамыр. 
2009. 
9.ҚР балалардың құқықтары туралы. А., 2002. 
10.Брель Е.Ю. Социально-психологические факторы формирования тревожности 
у младших школьников и пути ее профилактикии коррекции. Авт.канд.дис. 
Томск, 1996. 
11.Бэрон Р., Ричардсон Д. Агрессия, СПб., 1997. 
12.Вроно М.Ш. Шихофрения у детей и подростков. М.,1971. 

45 
13. Гильберт К., Питерс Т. Аутизм:Медицинские и педогогические аспекты. 
СП.,1997. 
14.Заваденко Н.Н. Факторы риска для формирования дефицита внимания и 
гиперактивности у детей // Мир психологии, №1, 2000. 
15.Захаров А.И. Предупреждение отклонений в поведении ребенка. СПб., 1997. 
16.Изард К.Э. Психология эмоций. СПб., 1999. 
17.Кисловская В.Р. Школьники в среде сверстников и взрослых. Алма-Ата., 1975. 
18.Клайн В. Как подготовить ребенка к жизни. 1991. 
19.Ковалев В.В. Психиатрия детского возраста. М., 1979. 
20.Кочубей Б.И., Новикова Е.В. Эмоциональная устойчивость школьника. М., 
1998. 
21.Кэмпбелл Р. Как исправляться с гневом ребенка. СПб., 1997 
22.Лаврентьева Г.П., Титаренко Т.М. Практическая психология для воспитателя. 
Вып.2. Киев, 1992 
23.Лебединский В.В. Нарушение психического развития у детей . М., 1985. 
24.Лешли Е.К.,Работать с маленькими детьми, поощрять мх развития и решать 
проблемы. М.,1991. 
25.Лютова Е.К., Монина Г.Б. Шпаргалка для взрослых. М., 2000 
26.Психогимнастика в тренинге. / Под ред. Н.Ю. Хрящевой. СПб., 1999. 
27.Психологический словарь /Под ред. В.П. Зинченко, Б.Г., Сещерякова. М., 
1997. 
28.Страшенбаум Г.В. Суицидология и кризисная психотерапия «Когита-Центр» 
2005 
29.Фрейд З. Психология бессознательного. М., 1989.