1.5.2 Клетканың органикалық
қосылыстары
Органикалық қосылыстар
:
белоктар (ақуыз), майлар, кӛмірсулар,
нуклеин қышқылдары (ДНҚ, РНҚ) және аденозинтрифосфор қышқылы
(АТФ) органикалық қосылыстарға жатады (4-кесте). Олар жасуша
құрамының 20-30% үлесіне тең.
Белоктар
- кӛміртегі, сутегі, оттегі, азот, күкірт және т. б. элементтерден
тұратын күрделі органикалық заттар, яғни тірі жасушаның негізгі
құрамдық бірлігі. Жасушаның құрғақ массасының 50-80% белок.
Ақуыз – полимер, оның молекуласы кӛптеген аминқышқылдарының
молекулаларынан, яғни мономерлерден тұрады. Белоктың химиялық
құрамы әр түрлі, дегенмен олар бір принциптен құрылған. Олардың
құрамында 20 аминқышқылы бар және олар 45°- 80°С ұйиды.
Белоктардың химиялық және физиологиялық қасиеттері амин
қышқылдарының құрамына ғана емес, олардың әрқайсысының ақуыз
молекуласының ұзын тізбегіндегі орналасуларына байланысты. Белоктың
бірінші реттік
құрылысы – пептидтік байланыс түзген тізбек. Бірінші
реттік құрылым әрбір белокқа тән. Жасушада белоктың екінші және
үшінші құрылымдары болады.
Екінші құрылымы
- полипептидті
тізбектің спиральдануы, олардың иілімдерінде әлсіз сутектік байланыстың
түзілуі.
Үшінші құрылымы
- белок молекуласы белгілі бір заңдылықпен
кӛп есе оратылып, тығыз шар түзіп, оның иілімдерінде нәзік бисульфидті
(- S – S -) байланыстар пайда болады. Сонымен қатар, тірі жасушада
белоктың
Достарыңызбен бөлісу: |
