Функционалдық сауаттылықты қалыптастырудағы негізгі әдіс-тәсілдер: Атауы: Таң қалдыр! Сипаттама: ақыл-ой белсенділігін арттыруға және сабақ тақырыбына
қызығушылық танытуға бағытталған әмбебап әдіс. Аталған әдіс оқушылардың талдау және
қарама-қайшылықты бөліп көрсетіп, тұжырымдау қабілеттерін қалыптастырады. Мұғалім тіпті
белгілі фактілер құпияға айналатындай ғылып көрсетеді. Мысалы: Қыста қоршаған әлем сабағы
қысқа әңгімеден басталады. Бірде Африканың кішкентай елінде балалар су үстінде жүретін
таңғажайып ел туралы әңгіме оқыды! Ең қызығы, бұл шынайы оқиға болды! Енді терезеге
қараңыз! Сіз бен біз судың үстімен жүрмейміз бе? Біз суға үйренгеніміз соншалық, оның
таңғажайып қасиеттерін де байқамаймыз.
Атауы: «Иә, жоқ» әдісі Сипаттама: TRIZ
технологиясының әмбебап әдісі: балаларды да, ересектерді де қызықтыра алады; оқушыларды
белсенді позицияға қояды. Келесі әмбебап оқу әрекеттерін қалыптастырады:
Әр түрлі фактілерді бір бүтінге байланыстыра білу мүмкіндігі. Қолда бар ақпаратты жүйелеу
мүмкіндігі. Бір-бірін тыңдау және есту қабілеті. Мұғалім бір нәрсені жұмбақтайды (сан,
тақырып, әдеби кейіпкер, тарихи тұлға және т.б.). Оқушылар мұғалімге тек «иә», «жоқ», «иә
және жоқ» сөздерімен жауап бере алатын сұрақтар қою арқылы жауап табуға тырысады.
Мысалы, 1 сыныпта жаратылыстану пәнінен «Жер ғаламшарының көрінісі» тақырыбындағы
сабақта белгілі бір планета жұмбақталады, ал балалар мұғалімге сұрақтар қоя бастайды:Бұл Жер
тобының ғаламшары ма? - жоқ; Бұл алып ғаламшар ма? - иә; Бұл ғаламшардың алып сақиналары
бар ма? - жоқ; Бұл ең үлкен ғаламшар ма? - Иә. Балалар бұл Юпитер ғаламшары деп қорытынды
жасайды. Атауы:
«Жалған балама»әдісі арқылы басқа жаққа аударылады. Сонда ұсынылған
жауаптардың ешқайсысы дұрыс емес. Мысалы: Мұғалім қарапайым жұмбақтар мен жалған
жұмбақтарды ұсынады, балалар оларды болжап, олардың түрін көрсетуі керек. Мысалы:8 + 4: 11
немесе 13, қанша болады? Қайыңда не өседі? - алма немесе алмұрт па? "Щетка" сөзі - "щотка"
немесе "щетқа"деп жазылған ба? Қайсысы тез жүзеді-марғау немесе тауық? Ресейдің астанасы -
Париж немесе Минск? Африкада қандай жануарлар тіршілік етеді? - мамонттар немесе
динозаврлар?