Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования

Еркін жазу
– оқушылардың тақырып бойынша өз 
ойларын қағазға түсіруді талап ететін тәсіл. Оқушылар берілген уақыт аумағында (5-7 минут) 
тоқтамай жазуы керек.Сауатты жазуды қалыптастыру – ең күрделі міндеттердің бірі. Бірақ бұл 
функционалды құзыретті тұлғаны қалыптастырудағы ең маңызды бағдарламалық негізі ретінде 
белгіленген.Жоғарыда аталған әдіс-тәсілдерді сабақтарымда үнемі қолданған соң оқушылардың 
функционалдық сауаттылықтың қалыптасу деңгейін зерттеп, анықтадым. 
Функционалдық сауаттылықтың қалыптасу деңгейін тексеру мақсатымен 4- сынып 
оқушыларымен тест қолданылды. Тапсырманың мәні : оқушы мәтінді оқи отырып, оған берілген 
тапсырмаларды математика, қазақ тілі, дүние тану, әдебиет пәндері бойынша оқығанының 
мазмұнына сүйене отырып орындай алуы. 
Моллюскалар 
Бір аяғымен түбінде кім жүреді? Кім өзіммен бірге үй тасиды? Бұл моллюскалар туралы 
жұмбақтар. Ұлулар бақта, тоғанда, устрица - теңізде тұрады, бірақ бұл жануарлардың бәрі 
моллюскалар: олардың бәрі жұмсақ денеге ие. 
Жаулардан қорғану үшін жалаңаш дәрменсіз былқылдақденелі бақалшаққа тығылады: 
тоған ұлуында ол бір жақтаудан, айқұлақта ашып-жабылатын екі жақтаудан тұрады.. Устрица 
денесінен 770 литр теңіз суын өткізіп, оның бақалшағына қажет кальцийді судан алады! 
Кейде қосжақтаулының бақалшағына құм немесе жәндіктер кіреді. Шақырылмаған 
қонақтардан сақтану үшін ұлулар оларды інжудің қабатымен көмкеріп тастайды. Бұл – інжудың 
қалыптасуының алғашқы кезеңі, ал кішкентай күңгірт шар уақыт өтегелі өседі. Інжу-маржан 
осылай дүниеге келеді. 
Моллюск - бұл үй иесі ғана емес, сонымен бірге үй тасымалдаушысы. Төменгі жағынан 
бір аяғымен қақпақшалармен итеріп, тіссіз ұлу бір сағат ішінде 20 см жүреді, ал абалон - ұлулар 
арасында ең тез жүреді - өз үйін секундына бір метр жылдамдықпен тасымалдайды. 
Сегізаяқ пен кальмардың бақалшағы жоқ, бірақ аяқтарын алмастыратын қармалауыштары 
болады. Олар басында орналасқан, сондықтан бұл моллюскалар басаяқтылар деп аталады. 
Сегізаяқ ұйықтаған кезде оның алты қармалауыштары қозғалмайды, ал екеуі күзетіп, шеңбер 
жасайды. Үлкен сегізаяқтың әр қармалаушында 300 сорғыш бар, әр сорғыш бірнеше килограмм 
салмақты көтере алады. 
Мәтінге арналған тапсырмалар. 
1. «Моллюскалар» сөзінде 
1) 7 әріп, 7 дыбыс 2) 7 әріп, 6 дыбыс 3) 6 әріп, 7 дыбыс 
2. Неліктен сегізаяқтар мен кальмарларды басаяқтылар деп атайды? Дұрыс жауабын 
тұжырымдап жазып алыңыз. 
3. Бір үлкен сегізаяқтың қармалаушында 300 сорғыш бар. Бес сегізаяқта қанша сорғыш 
бар? 
1) 150 2) 1500 3) 15000 
4. Барлық моллюскалардың басты ерекшелігін белгілеңіз. 
1) бақалшақтарына жасырыну 2) барлығының жұмсақ денелері бар 3) қармалауыштары бар 
5. "Інжудің пайда болуы» тақырыбын таңдауға болатын абзацты белгілеңіз. 
1)1 2)2 3)3Бағалау критерийлері:- жоғары деңгей - оқушы барлық тапсырмаларды дұрыс 
орындады: барлық дыбыстарды анықтады, мәтінге сәйкес дұрыс жауапты тұжырымдады, 
математикалық әрекеттерді орындай алды, оқылған мәтінді басшылыққа алып, мәтіннің жалпы 
мағынасынан негізгі белгілерді атап өтті.- орта деңгей - оқушы 3-4 тапсырманы дұрыс 
орындады.- төмен деңгей - оқушы 1-2 тапсырманы дұрыс орындады.Алынған мәліметтер 
негізінде келесі диаграмма құрылды. 

526 
Бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылығының қалыптасу деңгейі. 
Диаграммадан 23 оқушының ішінен 5 оқушы (22%) барлық тапсырмаларды дұрыс орындай 
алғаны, 11 оқушы (48%) бір немесе 2 қате жібергені, ал 30% -ы тек бір-екі тапсырманы ғана 
орындағаны белгілі болды. 
Сонымен, сыныптың зерттелген оқушылардың арасында оқушылардың көпшілігінде 
функционалдық сауаттылықтың қалыптасуының орташа деңгейі бар, бірақ дыбыстарды дұрыс 
анықтамайтын, мәтіндегі дұрыс жауапты нақты тұжырымдай алмайтын, математикалық 
әрекеттерді орындай алмайтын, мәтінді басшылыққа алмайтындар да бар екені белгілі болды. 
Сондықтан, алынған нәтижелер негізінде біз бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған 
бастауыш сынып оқушыларында функционалдық сауаттылықты қалыптастыру бойынша 
әдістемелік нұсқаулар әзірлеу керек деген тұжырымға келдік, атап айтсақ, баланың ойлы 
болуына, ойлау қабілетін дамытуға, мәселелерді көруге және оларды шешудің жолдарын іздеуге
мүмкіндік беретін функционалды оқудың озық, ұтымды әдіс-тәсілдерінің жиынтығын 
құрастырып, қолдануды қарастырамыз. 
Әдебиет:
1.
Назарбаев Н.Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 
20 қадам.// Егемен Қазақстан.10 шілде 2012. 
2.
Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 
жылдарға арналған іс-қимыл жоспары. Астана, Әділет, 2012. 
3.
Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы (2017 жылғы 31 
қаңтар)В.Шаталов Сызба және белгілер моделі негізінде оқытудың технологиясы. //2002. –115б.