Байланысты: zhubanov k kazak tili grammatikasynyn keibir mseleleri (1)
б басқаша естіледі, сонда да
бұндағы екі
б – бір фонема. Сондай-ақ
қайыр – хайыр дегендегі
қ мен
х екі дыбыс
болғанымен бір фонема.
Файзолла мен
Пайзолла да солай.
П мен
Ф бір сөзді екінші
сөзден айыру үшін тұрмағандықтан, оларды дербес фонема демейміз.
* * *
Бұрын дауысты да дауыссыз да болмаған (болған). Дауыстыларды кейіннен
пайдаланғанбыз (қурай бұрыннан бар, бірақ адам оны сыбызғы ретінде кейін
пайдаланды ғой; дыбыстар да осы сияқты). Сондықтан бұрын ым тілі болды.
* * *
Қатаң
қ мен
к әрпінен
ң пайда болған;
жаздық > йаздығыз // йаздыңыз; жалбақта > жалбаңда ;
қаз .
қақпа; тат .
қапқа; жалпы түрік .
қапағ-қапуғ – қапық; қаз .
көкпеңбек; тат .
көм-гөк; қаз .
бүп-бүтін; түркі .
бөс-бүтін ;
қаз .
жап-жасыл ;
тат .
йәм-йәсия .
Қазақ тілінде
өкпе – өпке болып айтыла береді. Демек,
к-п, п-к , болып
кездеседі. Грузиндерде үнсіз
t дыбысының өзі екі түрлі
Vth – th .
«Фонетиканы» қазақша
дыбыс дейміз: «фон» – грек тілінен, қазақша
мағынасы
дыбыс деген сөз. Дыбыстар түрліше болады, олар әртүрлі естілген соң
«
дыбыс » деп аталады. Бұрын Абхаздың 75 әрпі бар еді, кейін 59 әріп болды.
* * *
Дифтонг . Буындық дауысты мен буындық емес дауыстының қосындысы
дифтонг құрайды. Екі дауысты қатар келіп бір буын жасайды. Кейбір тілде үш
дауысты қатар келеді, бұл – трифтонг. Мысалы, якут
тау дегенді
тыа дейді,
қытай
қылыш дегенді
дао дейді. Дифтонг екі түрлі болады: 1. Өрлеме дифтонг –
тыа ; 2. құрама дифтонг –
дао .
Тыа дегендегі
