Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ тілі окулық Абуханов-лексика
| нешінші қашқынды
ұстап тұрмын, Александр?— деді. Алсксандр Бекболды қолтығынан алып, оңашарақ шыға беріп: 41 — Ну, Бекбол, құтты болсын. Бұл сен ұстаған он тоғызыншы нарушитель!— деп, кәрі аңшы досының қолын қатты қысып , ұзақ тұрды. (М. Ә.) § 18. Кейінді ықпал Сөздің түбірі мен қосымшаның жігінде, біріккен сөз және сөз тіркестерінде қатар айтылған екі сөздің аралығындағы алдыңғы дыбыстың соңғы дыбысқа әсерін тигізгені сияқты, көршілес айтылған соңғы дыбыс өзінен бұрынғы дыбысқа да әсерін тигізіп, жасалуы, айтылуы жағынан өзіне жақын дыбысқа айналдырады. Мысалы, сеп деген етістікке көсемшенің -е жұрнағы жалғанса, қосымшадағы дауысты дыбыс түбірдің соңындағы қатаң п дыбысына әсер етіп, оны ұяң б дыбысына айналдырады (себеді). Сөйтіп, сөздің түбірі мен қосымшаның жігіндегі, сөз аралығындағы соңғы дыбыстың өзінен бұрынғы дыбысқа әсерін тигізіп өзгертуін к е й і н д і ы қ п а л дейді. Кейінді ыкпалдың да, ілгерінді ыкпал сияқты, жазуда (орфографияда) ескерілетін де, ескерілмейтін де түрлері болады. 1. К е й і н д і ы қ п а л д ы ң ж а з у д а (о р ф о г р а ф и я д а ) е с к е р і л е т і н т ү р і а) түбір сөз катаң ң, к, п дауыссыз дыбыстарының біріне аяқталып, оған дауысты дыбыстан басталған косымша жалғанса, түбірдің соңындағы қатаң ң, к, п дыбыстары өзгеріп, ұяң ғ, г, б дыбыстарына айналады. Мысалы: аяқ — аяғы, күрек — күрегі, сап—сабы, сеп — себеді, теп — тебеді, қап — қабады. ә) етістіктің түбірі қатаң жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|