Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы

292 
Нөлдік сыныпта оқу процесі тәртіп бұзушылық түрлері бойынша арнаулы 
мектептердің білім алушыларына арналған үлгілік оқу жоспарлары мен 
бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады. 
Есту, көру, тірек-қозғалыс аппараты бұзылған, сөйлеу тілі ауыр бұзылған, 
психикалық дамуы тежелген білім алушыларға арналған Үлгілік оқу 
жоспарларының инварианттық бөлігінің жалпы білім беретін пәндер тізбесі және 
олардың негізгі мазмұны Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру 
стандартының талаптарына сәйкес келеді. Білім беру бастауыш орта білім 
берудің оқу бағдарламалары негізінде, оқушылардың психофизикалық 
ерекшеліктері мен танымдық қабілеттерін ескере отырып әзірленген арнайы оқу 
жоспарларын және жалпы білім берудің оқу бағдарламаларын пайдалана 
(бағдарламалар Академияның сайтында – www.nao.kz орналастырылған) 
отырып жүзеге асырылады.
Үлгілік оқу жоспарлары мен оқу жоспарларының негізінде педагогикалық 
кеңесте қаралатын және білім беру ұйымының басшысы бекітетін оқу жұмыс 
жоспарлары мен бағдарламалары әзірленеді. Педагогикалық кеңестің 
шешімімен үлгілік оқу жоспарының пәндері арасында білім алушылардың 
ерекше білім беру қажеттіліктеріне сәйкес сағаттардың 20 %-ға дейінін қайта 
бөлуге (Үлгі оқу жоспарының жалпы сағаттарынан асырмай) рұқсат етіледі. 
Қажет болған жағдайда білім алушылардың жеке ерекшеліктері мен 
әлеуетті мүмкіндіктеріне сәйкес оқу бағдарламаларын бейімдеу жүзеге 
асырылады.
Оқу процесінде арнайы ОӘК, сондай-ақ жалпы білім беретін мектептерге 
арналған ОӘК пайдаланылады. 
Көзі көрмейтін балаларды оқыту жалпы білім беретін мектептерге 
арналған Брайль қарпімен басылған оқулықтар бойынша жүзеге асырылады. 
Нашар көретін оқушыларды оқыту жалпы білім беретін мектептерге арналған 
ірілендірілген қаріпті пайдалана отырып шығарылған оқулықтар бойынша 
жүзеге асырылады. 
Екінші (қазақ немесе орыс) және үшінші (шет) тілдерді оқыту білім 
алушылардың тілдік даму деңгейін ескере отырып жүзеге асырылады, оқытудың 
мазмұнын, әдістерін және жетістіктерін бағалауды бейімдеу көзделеді. 
Арнайы мектептерде есту, көру және тірек-қимыл аппараты бұзылған білім 
алушылар үшін интеллектілері төмен (ақыл-ой кемістігі бар) оқушылар 
анықталған кезде 4-6 оқушыны қамтитын арнайы сыныптар құрылады. 
Сыныптарда оқу ақыл-ойы бұзылған балаларға арналған үлгілік оқу жоспарлары 
мен бағдарламалары бойынша, мектеп түріне сәйкес үлгілік оқу жоспарынан 
түзету компонентін енгізе отырып жүзеге асырылады. 
Ақыл-ойы бұзылған оқушыларға арналған үлгілік оқу жоспарының 
бөлімдері мен оқу пәндерінің тізбесі, сондай-ақ оқу бағдарламалары мен 
оқулықтардың мазмұны МЖМБС мазмұнын іске асырмайды. Оқу процесі 
арнайы оқулықтар мен оқыту әдістемелерін пайдалана отырып, арнайы оқу 
бағдарламалары бойынша жеңіл және орташа ақыл-ой кемістігі бар білім 
алушылар үшін Үлгілік оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады. Орташа 

293 
ақыл-ой кемістігі бар оқушыларды оқыту жекелеген сыныптарда (II бөлім) 
немесе педагогикалық кеңестің шешімі бойынша жеңіл ақыл-ой кемістігі бар 
оқушылармен бірлесіп ұйымдастырылады.
Орташа ақыл-ой кемістігі бар оқушыларды оқыту орташа ақыл-ой кемістігі 
бар білім алушылар үшін Үлгілік оқу бағдарламалары негізінде жасалған үлгілік 
оқу жоспарына және жеке оқу бағдарламаларына сәйкес жүзеге асырылады. 
Жеке оқу бағдарламалары сынып педагогы мен психологиялық-педагогикалық
мамандарының оқушыны терең зерттеу негізінде жасалады. 
Жеке оқу бағдарламасы жартыжылдыққа жасалады, жеке оқу 
бағдарламасын іске асыру уақыты аяқталғаннан кейін әр оқушының 
жетістіктеріне талдау жасалады және келесі жартыжылдыққа қайтадан жеке оқу 
бағдарламасы дайындалады. Мұғалім әр оқушының жеке мүмкіндіктерін және 
жеке жетістіктерін бақылау нәтижелеріне байланысты мониторинг жүргізе 
отырып оқытудың мазмұнын, әдістерін, формаларын, дидактикалық құралдарын 
өз бетінше таңдайды. 
Екінші бөлім сыныптарындағы оқытудың мазмұны: өзі туралы 
түсініктерді; өзіне-өзі қызмет көрсету және тіршілікті қамтамасыз ету 
дағдыларын; қоршаған орта туралы қолжетімді түсініктерді және ортада 
бағдарлауды; коммуникативтік біліктерді; пәндік-практикалық және қолжетімді 
еңбек қызметін; практикалық бағыты бар және тәрбиеленушілердің 
психофизикалық мүмкіндіктеріне сәйкес келетін жалпы білім беретін пәндер 
бойынша қолжетімді білімді қалыптастыруға бағытталған. Білім берудің 
бастапқы деңгейінде ақыл-ой кемістігі бар оқушыларға арналған сыныптардағы 
оқу процесі пәнсіз оқыту негізінде ұйымдастырылады: Барлық сабақтар 
біріктірілген сипатқа ие және оқушылардың жалпы дамуына бағытталған 
(коммуникативтік, қозғалыс, сөйлеу, сенсорлық) болады. 
Оқушылар жеке дамуда ілгерілеген сайын пәндік оқытуға көшу жүзеге 
асырылады. Арнайы мектептердің/сыныптардың педагогтері сынып құрамын 
және білім алушылардың жеке ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып, 
дидактикалық, компенсаторлық-дамыту материалдарын таңдауға құқылы. 
Арнайы мектептердегі/сыныптардағы оқу-тәрбие процесі психологиялық-
педагогикалық сүйемелдеу мамандары жүргізетін (психолог, логопед, арнайы 
педагогтар: 
тифлопедагог, 
сурдопедагог, 
олигофренопедагог, 
ЕДШ 
нұсқаушысы, әлеуметтік педагог) әрбір білім алушының қажеттіліктерін 
психологиялық-педагогикалық бағалау деректеріне негізделген сараланған және 
жеке тәсілдерді пайдалана отырып жүзеге асырылады. Психологиялық-
педагогикалық қолдау мұғалімдері мен мамандарының жұмысы командалық 
тәсілді қолдана отырып жүзеге асырылады, мектеп директоры бекіткен 
жергілікті нормативтік актілермен реттеледі. 
Арнайы мектептің/сыныптың білім алушылары үлгілік оқу жоспарының 
тиісті бөлімінде (түзету компоненті) бөлінген сағат шеңберінде психологиялық-
педагогикалық қолдау мамандарының арнайы психологиялық-педагогикалық 
көмегін алады. Түзету компонентінің үлгілік оқу бағдарламаларының негізінде 
оқушылардың даму ерекшеліктері мен компенсаторлық мүмкіндіктерін ескере 

294 
отырып, жеке/кіші топ/топтық түзету сабақтарын өткізу үшін жеке дамыту 
бағдарламалары жасалады. 
Психологиялық-педагогикалық қолдау мамандарымен сабақтар арнайы 
мектептер мен арнайы сыныптардың барлық түрлерінде міндетті болып 
табылады. Түзету компонентінің пәндерін оқу жоспарының инвариантты 
компонентінің пәндерімен ауыстыруға, сондай-ақ осы сағаттардың санын 
азайтуға жол берілмейді. 
Үлгілік оқу жоспарларының түзету компоненті сабақтарының негізгі 
міндеттері:
1) есту қабілеті бұзылған (естімейтін, нашар еститін) білім алушылар үшін:
- жоғары психикалық функцияларды қалыптастыру, жалпы білім беретін 
пәндер бойынша білім мен дағдыларды меңгерудің негізі ретінде күнделікті 
ұғымдарды меңгеру үшін тілді меңгеру; 
- есту қабілетінің қарқынды дамуы жағдайында қозғалыс пен сөйлеудің 
дамуы 
электроакустикалық аппаратураны пайдалана отырып қабылдау; 
- білім алушының коммуникативтік қызметін қамтамасыз ету, ауызекі 
сөйлеу тілі сөздігін дамыту; 
- ауызша сөйлеуді қалыптастыру және әлсіз еститін сөйлеу-есту қабілетін 
дамыту;
- оқушылардың ауызша сөйлеуін қалыптастыру мен жетілдірудің есту-
көру негізі ретінде есту қабілетін, айтылымды, еріннен оқуды дамыту. 
Республика мектептерінде естімейтіндерді оқыту процесі есту-көру негізінде 
жүзеге асырылады, оқу процесінде ымдау тілі бағдарламалық материалды 
неғұрлым терең түсінуді қамтамасыз ету үшін көмекші құрал ретінде 
пайдаланылады; 
2) көру қабілеті бұзылған (көзі көрмейтін, нашар көретін) білім алушылар 
үшін: 
- баяу көру және көру қабілетін дамыту;
- әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлауды (ТҚҚ) қалыптастыру,
- кеңістіктік бағдарлауды дамыту;
-мимика мен пантомимиканың дамуы; 
3) тірек-қимыл аппараты бұзылған білім алушылар үшін: 
- қозғалыс саласын қалыптастыру және жетілдіру; 
- танымдық іс-әрекетті дамыту;
- сөйлеу дамуының кемшіліктерін еңсеру; 
4) сөйлеу қабілеті бұзылған білім алушылар үшін:
- сөйлеу дамуындағы ауытқуларды жеңу;
- мотор, сөйлеу-мотор, сөйлеу-ойлау қызметін дамыту; 
5) психикалық дамуы тежелген білім алушылар үшін: 
- қоршаған шындық туралы білім мен түсініктерді байыту; 
- дамудың алдыңғы кезеңіндегі олқылықтардың орнын толтыру; 
- жалпы моториканы дамытуда және қозғалыстарды үйлестіруде 
ауытқуларды жеңу;

295 
- сөйлеу дамуының кемшіліктерін еңсеру;
-танымдық іс-әрекетті және эмоционалды-тұлғалық саланы дамыту; - оқу 
іс-әрекетін қалыптастыру;
- оқу бағдарламаларын меңгерудегі олқылықтардың орнын толтыру; 
6)ақыл-ой кемістігі бар (жеңіл және орташа ақыл-ой кемістігі бар) білім 
алушылар үшін:
- қоршаған әлем туралы түсініктерді қалыптастыру және сөйлеуді дамыту; 
- қозғалыс саласын жетілдіру (жалпы және ұсақ моторика);
- эмоционалдық саланы, қарым-қатынас дағдыларын, әлеуметтік қолайлы 
мінез-құлық нормаларын дамыту;
- танымдық іс-әрекетті дамыту;
- оқу қызметін дамыту. 
Үлгілік оқу жоспарларының түзету компонентіндегі сабақтарды 
«Дефектология» («Арнайы педагогика») мамандығы бойынша жоғары 
педагогикалық білімі және арнайы мектеп түріне сәйкес білім беру бағдарламасы 
бар педагогтар жүргізеді. Білім кемшіліктерін толтыру бойынша сабақтарды 
мұғалімдер жүргізеді. Түзету компонентінің пәндері бойынша оқушылардың 
жетістіктерін бағалау кезінде балдық бағалау пайдаланылмайды. Сабақтар 
мектеп кеңесі талқылайтын және білім беру ұйымының басшысы бекітетін 
кестеге сәйкес күннің бірінші және екінші жартысында да топтарда, кіші 
топтарда және жеке өткізіледі. 
Оқытудың компенсаторлық-дамытушылық бағыты түзету пәндері, Жалпы 
білім беру циклінің пәндері шеңберінде, сондай-ақ қосымша білім беру 
жүйесінде жүзеге асырылады. 
Арнайы мектептердің/ сыныптардың бастауыш білім беру деңгейіндегі 
жұмысы ұзартылған күн режимінде ұйымдастырылады, бұл бұзылған 
функцияларды еңсеру және өтеу, қажетті Денсаулық сақтау педагогикалық 
режимін қамтамасыз ету, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыру үшін қажетті 
жағдайлар жасайды. Оқу күнінің тәртібі білім алушылардың қатты шаршауын 
ескере отырып белгіленеді: бірінші ауысымда оқу және үзілістерде демалу үшін 
жеткілікті уақыт. 
Білім беру ұйымы білім алушылардың ата-аналарымен немесе оларды 
алмастыратын адамдармен бірлесіп оқытылатын пәндердің тізбесін айқындайды, 
білім алушылардың жеке мүмкіндіктеріне сәйкес үйде жеке оқытудың үлгілік 
оқу жоспарының бөлінген сағаты шегінде пәндер бойынша сағаттарды сыныптар 
бойынша бөледі. 

жүктеу/скачать 3,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: