662
11 бөлім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
Қ асаға сим ф и зі (
sym p h y sis pubica)
— о р таң ғы
сы зы ң бойы нда екі
ңасаға сү й екті ңосады . С им ф издің сү й ек ты сы ң ал ы ң ж ән е байлам -
дармен бекіген:
— ж о ғар ғы қ ы р ы — ж о ғар ғы ң асаға б айлам ы
(lig. p u b icu m supe
rior
);
— төменгі қ ы р ы — ң асаған ы ң доға т әр ізд і бай л ам ы
(lig. агсиа-
tu m pubis ).
Ш онданай — м ы қ ы н буы ны
(a rt. sacroiliaca
) — сегізкө з бен мы-
ңы н сүйегін ің буын б еттерінің ңосы луы н ан ң ү р ы л ған . Б у ы н —
сегізкөз-м ы ңы н буы ны н ы ң іш к і ж ән е сы ртңы
б айлам д ары м ен
(lig.
sacroiliaca ven tra le
ж ән е
dorsale),
м ы ң ы н с ү й ек тің бүды ры ж ән е се-
гізкө з арасы нда ор н ал асқан б айлам м ен бекіген.
Ш онданай-сегізкөз буы ны — бел сегізкө з ө р ім ін ің көп теген тар-
м аңтары м ен нервтенеді. С онды ңтан буын ж а р а қ а т ы н д а ң атты
ауы рсы ну сезім і болады.
Ж ам б асты ң келесі ірі байлам дары өте м аң ы зд ы .
— сегізкө з-ң ы л ң ан б айлам ы
(lig. sacrospinale),
сегізкө зд і м ы қ ы н
сүй ектерім ен ңосады ;
— сегізкөз-төм п ек б айлам ы
(lig. sacrotuberale),
сегізкө з бен ш он
данай сүйек арасы н д а ор н ал асқан .
Осы байлам дар а р қ ы л ы ж ам бас сү й ек тер ін ің ү л к ен ж ән е к іш і
ш онданай ж ы р ы ғы ү л к ен ж ән е к іш і ш он данай тесіктер ін е айн ала-
ды
(11.3 а, б с ур ет т ер ).
Осы тесіктер а р қ ы л ы ш он д анай ж ар ы ң -
тары , көбінесе әйелдерде ш ы ғад ы . Ж ам б астағы ж а п қ ы ш тесікт і
ж ап ң ы ш
пердесі
( m em brana o b tu ra to ria )
толы ң ж ап п а й д ы . П ерде
ж ап ң ы ш ж ү л гесін е
( su lcu s o b tu ra to riu s)
келген д е ек іге бөлініп,
ш ап өзегін түзейді. О ның бағы ты ш ап өзегіне сәйкес ж а т ы р . Іш к і
ж әне сы ртңы ж а п қ ы ш бүлш ы ң еттер ж а п қ ы ш өзегіне қ о сы м ш а ңа-
бы рға түзейді. Ө зек ар ң ы л ы ж а п ң ы ш ң ан там ы р л ар ы мен нервтер
өтеді. Ө зектің ү стің гі бөлігі ар ң ы л ы ж а п ң ы ш тесіктен ж а р ы ң т а р
әсіресе, әйелдерде ш ы ғуы м ү м к ін . Себебі
о лард а ж ам бас енділеу,
сонды қтан ө зект ің көлем і де ү л к ен болады .
С ы ртңы ж а п ң ы ш бүлш ы ңет
(т . o b tu ra to riu s e x te rn u s)
ж а п ң ы ш
м ем бранасы ны ң сы рты н да ж атад ы . Іш к і ж а п ң ы ш бүлш ы ң ет
(т. ob
tu ra to riu s in te r n u s
)
m em brana o b tu ra to ria -къщ
іш к і ж а ғы н д а орна-
ласады . Ж а п ң ы ш өзек к іш і ж ам б астан сан н ы ң ал д ы ң ғы м едиалды
бетіне өтеді. Ү зы нды ғы 2 см-дей. Ө зекке к ір ер ж ән е ш ы ғар тесіктер
бүлш ы ңет ф асц и я лары м ен ж аб ы л ған . Б ір а қ осы ш ан д ы р л ар ж а м
бас қуы сы н ан санға немесе сан н ы ң м еди алды бетінен ж ам б асң а
өтетін ір ің д ік тер ге төтеп бере алм ай д ы .
Ж а п қ ы ш өзегін ің ш ы ғар тесігі ң асаға төм пегінен с ы р т қ а
ң арай
2,5 см ж ерде ж ү р гізіл ге н , вер ти к ал д ы сы зы ң ты ң ш ап байлам ы -
Клиникалық анатомия
663
нан 1,5 — 2 см төмен ж ерін де п р о ек ц и я л ан ад ы . Ж а п қ ы ш өзегін ің
сыртқа ш ы ғару тесігі тар аң ты бүлш ы ң ет (
т . p ectin eu s)
арты н д а
орналасқан. Өзектен ж а п ң ы ш ар тер и ясы , ж а п қ ы ш нерві, ж а п қ ы ш
венасы өтеді.
Қантамыр-нерв ш оғы ры сы р тқы ж ән е іш к і ж а п ң ы ш бүлш ы ң ет
талшықтарының ф асц и я л ар ы н ан қ ү р а л ған қ ы н а п т а ж а т ад ы . Ж ап -
ңыпі артериясы 52% ж ағд ай д а іш к і м ы қ ы н ар тер и ясы н ан ш ы ғад ы .
Сирек, 21% ж ағд ай д а ж о ғар ғы боксе а р тер и ясы н ан , 9% — төм енгі
бөксе артериясы нан басталады . К ейде (4 ,6 % ) ж а п қ ы ш ар тер и ясы
сыртңы мыңын ар тер и ясы н ан басталады . 3% ж а ғд ай д а ж а п қ ы ш
артериясы 2 бағанды болады .
Ж апңыш артери ясы 3 бөліктен түрады :
1) ж ам басіш ілік — басталған ж ер ін ен
өзек тесігіне дейін;
2) өзектік — өзек іш інде;
3) сандағы бөлік — ж а п ң ы ш өзектен ш ы ғы п , ек іге (ал д ы ң ғы
ж әне артңы ) бөлінетін ж ерге дейін.
Ж амбасіш ілік бөлікте ж ам бас ар тер и ясы н ан к елесі тар м аң тар
шығуы мүмкін:
— үрың ш ы ғар у ш ы ө зекк е (1 0 % );
— ортаңғы т ік іш ек ар тер и ясы н (9% );
— ңуы қңа қ ар ай бараты н тар м аң тар ы н (1% ).
Ө зекіш ілік бөлікте ж а п ң ы ш ар тер и ясы — ң асаға с ү й ек тің жо-
ғарғы тарм ағы ны ң асты н дағы ж а п ң ы ш өзегіне к ір ед і. Осы арад а
артерия қабы рғасы б ү л ш ы қеттер ш ан д ы р ы н а бекіген . С онды қтан
жараңат кезінде там ы р л ар зақ ы м д ан ған д а, о л ар д ы ң ң аб ы р ғал ар ы
ж иы ры лмағанды ңтан ң ан кету көп болуы м ү м к ін .
Ж апңы ш нерві (
п . o b tu ra to riu s
) белдің L2 —L4
өрім дерінен ш ы -
ғады. Ж а п қ ы ш өзегіне қ а р ай нерв, ү л к ен бел б ү л ш ы ң етін ің ме-
диалды қы ры н ан ш ы ғад ы . Ө зек іш ін д е нерв а л д ы ң ғы , ар тң ы тар-
маңтарына бөлініп, сан н ы ң әк ел у ш і б ү л ш ы ң еттер ін нервтейді.
Ж апңыпз н ер він ің өзек іш інде ң ы сы л у ы к елесі ж а ғд ай л а р д а бо
луы м үмкін:
— ж апң ы ш ж ар ы ғы дам уы нда;
— ңасаға сүйек қабы н ы п , тін д ерд ің ісінуінде.
Ж апңы ш нерв зақы м д ан ған д а әк ел у ш і б ү л ш ы қ еттер гипотро-
фияға үш ы райды .
Ж ап қы ш венасы , аттас ар тер и ям ен бірге ж ү р ед і.
Өзек іш інде:
— сырт ж ағы н ан алд ы ң ғы бетінде ж а п ң ы ш нерві;
— іш кер і ж ән е арты н д а ж а п ң ы ш
ар тер и ясы ;
— м едиалды арты н д а ж а п қ ы ш венасы о рн аласң ан .
664
11 белім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
Ж а п ң ы ш өзегінде ш елді м ай — ж ам бас бүй ір л ер і ж ән е сан н ы ң
медиалды бөлігім ен ң аты н асад ы .
Ж а п ң ы ш өзегі ар қ ы л ы ж а р ы ң сирек ш ы ғад ы .
11.14-ш і кестеден ж ам бас қ а н та м ы р л а р ы мен н ер втер ін ің а н а
том ия лы ң н ы сан ал ар ы н көруге болады .
Достарыңызбен бөлісу: