727
11.14-ші кесте. Ж амбас қантамырлары мен нервтерінің
анатомиялық нысаналары.
Қанта-
мырлар,
нервтер
Орналасу
деңгейі
Анатомиялық
нысана
Синтопия
s. iliaca
communis
Кіші
жамбасңа
кірер үстінде
т. iliopsoas-тьщ
іш кі қыры және
linea terminalis
Сыртынан —
iliopsoas-
тың іш кі ңыры, іш-
кері —
linea terminalis,
үстінен — ішперде
a. iliaca
interna
т. ilioposas
және
жамбас бүйірі
linea terminalis-та.
Сыртынан
т. iliopsoas-
тың медиалді ңыры,
іш кері —
т. piriformis
a. ovarica
Жамбас бүйірі Ж атыр түтігінің
lig. infundibu-
lopelvicum-
нің
ңасында
Ж атыр түтігінің су
қүйғышы астында,
lig.
infundibulopelvicum
ішінде
a. uterina
fossa ovarica,
несепағар
fossa ovarica-
дан
төмен, несепағар
астында
a. iliaca communis
және
iliaca in
terna
арасындағы
бүрыш
lig. latum
Ж оғарыда —
a. iliaca
communis,
артынан —
a.
iliaca interna.
негізінде
Жамбас түбі
lig. latum
негізінде
Ж атыр бүйірінен 1,5 —
2,5 см жерде, несеп
ағар алдынан өтеді.
a. obtura-
toria, n.
obturato
rius
Жамбастың
бүйір ңабыр-
ғасы
linea terminalis
linea terminalis-
тен
төмен және оған
параллелді
a.a. vesi
cates supe-
riores
Кіші жамбас
plica umblicalis
medialis
және
a.
umblicalis
(өтетін
жері)
Жамбас бүйірінде,
ішперде астында
a.
iliaca interna
мен
a.
umblicalis medialis-
тің
сыртында
a.a. vesi
cates infe
riors
Кіші жамбас
a. iliaca interna,
қуың түбі
Ж амбастың бүйірінде,
ішперде астында, қуық
түбі мен ішперде ара-
сында
728
11 бөлім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
Ңанта-
мырлар,
Орналасу
деңгейі
Анатомиялың
нысана
Синтопия
нервтер
a. rectalis
superior
Кіші жамбас-
ңа кіре бе-
рісте, сигма
тәрізді ішек-
тің тік ішекке
өтетін жерінде
Сигма тәрізді
іш ектің шажыр-
қайының төменгі
бөлігі
Сигманың шажыр-
қайында және тік ішек
артындағы май шелін-
де
a. rectalis
media
Кіші жамбас
Тік ішек маңы
май шел кеңістігі
Сигма мен тік ішек
шелді май кеңістігі,
тік іш ектің меншікті
шандыры мен ңабырга-
сы арасында
pi. sacralis
т. piriformis
және
a. iliaca interna
т. piriformis-тін,
алдында,
a. iliaca in
terna
тармақтарының
артында
11.15-ші кесте Ж амбас қуысы іріңдіктерінің бастапқы
орындары, таралу бағыттары ж әне ж иналу аймақтары
Іріндіктің
бастапқы
орны
Таралу бағыты
Анатомиялық жол
Жиналу
аймаңтары
Қуыңалды
кеңістік
Төмен санга
қарай
Ж апқыш өзегі. Сан
өзегі
Санның медиал-
ды шандырлы
қүндағы. Санның
алдыңгы шандыр
лы құндағы
Жогары, іштің
алдыңгы қабыр-
гасына. Алга, іш
ңабыргасының
алдына. Артңа
Қуық алды шандыр
бойымен. Көлденең
шандыр бойымен.
Қуың алды шандыр
бойымен.
Қүрсақтың алды
на —кіндікке дейін.
Тік бұлшыңет қы-
набына. Қуық мақы
май—шелі кеңіс-
қарай — жамбас
ішіне
тігі.
Кливдкалық анатомия
729
Іріндіктің
бастапқы
орны
Таралу бағыты
Анатомиялың жол
Жиналу
аймақтары
Тік ішек
артында-
ғы кеңіс-
тік
Жоғары, ішпер-
де арты кеңістік.
Алға, жамбастан
сыртңары. Алға,
жамбас ішіне
ңарай.
Майлы үлпамен,
a. rectalis superior
бойымен. A
rectalis
media
бойымен. Тік
ішек маңы шандыр
бойымен
Ішперде арты шелді
май кеңістік. Ж ам
бас бүйіріндегі май
шеліне. Тік ішек
маңы май шел ке-
ңістік
Бүйірін-
дей шелді
май кеңіс-
тік
Артқа, бөксе
аймағына
For. supra
—және
infrapiriforme-
дегі
ңантамыр нервтер
бойымен
Бөксенің терең
аймағына
Ішкері,
жамбасңа ңарай
A.rectalis media
бойымен
Тік ішек артында-
ғы, қапталындағы
шелді май кеңістігі
Алға және төмен
санға қарай
Қуың артерияла-
ры —бойымен. Жап-
қыш өзегі бойымен.
A. iliaca externa
бойымен
Қуың алды, ңуық
маңы шелді май
кеңістігі. Санның
медиалды ңүндагы.
Санның алдыңғы
фасциалды ңүндағы
Төмен, шат
аралықңа қарай
Foramen ischiadi
cum minus
арқылы,
жыныс қантамыр—
нерві бойымен
Шат аралыңқа
Ж оғары, ішпер-
де артындағы
кеңістікке
a. iliaca communis
және несепағар
бойымен
Ішперде артындағы
кеңістікке
Жатыр
маңы
кеңістік
(парамет-
рийден)
Ж оғары, іш пер-
де артындағы
кеңістікке
Несепағар және
ovarica бойымен
A. iliaca communis
және несепағар
бойын
Сыртқа, жамбас-
қа ңарай. Алға,
іштің алдыңғы
ңабырғасына
қарай. Артңа
қарай — бөксе
аймағына
Lig. latum
шелді
май және
a. uterina
бойы—жатырдың
жүмыр байламы
бойымен.
Fora
men infrapi
riforme
арңылы
ңан—тамыр, нерв
бойымен
Ішперде арты ке-
ңістік. Жамбастың
бүйіріндегі үлпа
кеңістігі. Шап өзегі.
Бөксенің тереңдегі
кеңістігі
730
II бөлім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
11.16. Жамбас аймағындағы ауырсыну
белгілері мен синдромдарын клиникалық
анатомия түрғыдан негіздеу
Н .Іб .І.Б л ю м е р сим птом ы (тік іш ек к іл егей қ а б а т ы н ы ң
түсуі)
К л и н и к а л ы қ белгісі.
Р ек тал д ы зерттегенде, т ік іш ек к іл егей қа-
баты сы ртңа ай н ал ған . А уы рсы ну сезім і бар.
Симптом п ай да болуы , т ік іш ек — ж а т ы р немесе т ік іш ек ңабы-
нуы н көрсетеді.
К л и н и к а л ы қ а н а т о м и я тү р ғы д ан негіздеу. Сим птом ң ү р саң іш і
ағзал ар д ы ң ңабы ну нем есе іс ік те р і сал д ар ы н ан іш перде іш ін е сүй-
ы қ ж и н ал ған ы н корсетеді.
С үйы қты ң іш перде нервтерін (VI —X II ң аб ы р ға а р а л ы қ н ервтер,
м ы ңы н ж ән е қ ү р сақ асты н ервтері, м ы ң ы н -ш ап н ерві, ж ам бас ағза-
л ар ы н ы ң нервтері) тітір кен д ір еді.
Егер т ік іш ек -ж а т ы р немесе іш ек -ң у ы ң ар асы н д ағы ш ү ң қ ы р -
л ард а ңабы ну процесі болса, р ек тал д ы зерттегенде ау ы р сы н у сезім і
ш ы ғады . Себебі т ік іш ек Д углас к е ң іс тігін е ти іп ж атад ы .
11.16.2. Гаупш ине-Ромберг сим птом ы (ж а п қ ы ш н ервін ің
ауы рсы н у белгісі)
К л и н и к а л ы қ белгісі. Ж а п ң ы ш т а н ш ы қ к а н ж а р ы қ қ абы , ж ап -
ңы ш нервін қ ы сы п , ауы рсы н у нерв бойы м ен сан н ы ң м еди алды бе-
тіне тарайды .
Б ү л кезде а я қ т ы іш к е әк ел у қаб іл еті б үзы лады .
К л и н и к ал ы қ а н а т о м и я тү р ғы д ан негіздеу. Ж а п қ ы ш өзегі, к іш і
ж ам бас қ у ы сы н ан , сан н ы ң алд ы н ғы -м ед и ал д ы бетіндегі ә к ел у ш і
бүлш ы қеттердің қ ү н д ағы н а дейін со зы л ған . Ү зы нды ғы — 2 см.
Б ағы ты -ң и ғаш , ш ап озегі бағы ты н а ү ң сай ды .
Ө зекте ж а п ң ы ш там ы р л ар ы мен н ервтері бар. О ларды ң, озек
іш індегі син топ и ясы м ы надай:
— сы ртта ж ән е алд ы н д а ж а п ң ы ш нерві;
— м едиалды ж ән е он ы ң ар ты н д а ж а п қ ы ш а р тер и ясы отеді;
— артери яд ан іш к е р і ж ер д е, о зек к е ж а п қ ы ш венасы кіред і.
— Ж а п қ ы ш нерві (я.
o b tu ra to riu s)
бел орім ін ен (Ln — LIV) тар ап ,
сан н ы ң ә к ел у ш і б ү л ш ы қеттер ін н ервтейді. Ө зектен ш ы ғар д а
нерв ек іге — алд ы ң ғы ж ән е ар тң ы та р м а ң ң а болінеді. А лды ң-
Клинжалық анатомия
731
ғы тармаң қ ы сң а ә к ел у ш і бүлш ы ң етті, тараң ты ж әне ж ің іш к е
бүлшыңетті нервтейді.
Ж апңыш нервінің осы тар м ағы сан н ы ң м едиалды бетінің тері-
сін де нервтейді.
Артқы тарм ақ қ ы сң а ә к ел у ш і бүлш ы ң етп ен бірге ү л к ен ж әне
кіші әкелуш і бүлш ы қеттерді нервтейді.
Ж ары ң қабы , өзектен ш ы ғар д а, алды м ен ж а п қ ы ш нервін тітір-
кендіреді. Нерв ң ы сы лған д а, ауы рсы н у сан н ы ң м еди алды бетінде
болады. Сонымен бірге, әк ел у ш і б ү л ш ы қ еттер қ ы зм ет і б үзы лады .
11.16.3. Дюпетрен абцессі (жамбас қабырғаларындағы
қабынудан болған инфильтрат)
Клиникалық көрініс.
Ж ам б асты ң қ ап та л ы н д а ғы қабы н удан
болған инф ильрат. Қ ы н ап а р қ ы л ы зерттегенде белгілі болады .
Клиникалық анатомия түрғыдан негіздеу.
Ж а т ы р ж ан ы н д ағы
(параметриум) ш елді май төменде ж ам бас д и аф р агм асы н а дейін , ал
жоғарыда — ш елді м айм ен ж ән е томен ң ар ай м ы қ ы н ш ү ң ң ы р ы н ы ң
ішперде асты ндағы ш елді м айм ен бай лан ы сты . П ар ам етр и т кезін-
де ңабыну ж ам бас ң аб ы р ғал ар ы н а тар ай д ы . Ол қ ы н а п т ы ң ар ты мен
бүйірін сипағанда сезіледі.
11.16.4.
К уленкам пф сим птом ы (Д углас кеңістігіндегі
ауырсыну белгісі)
К ли н и к ал ы ң белгісі. Д углас к ең істігін е іш перде іш іл ік эк ссу
дат ж и н алса немесе гастродуоденалды ойы ң ж а р а н ы ң тесілуінде,
химус —Д углас кең істігін е ж и н а л а д ы .
К л и н и к ал ы қ а н а т о м и я тү р ғы д ан негіздеу. Ер ад ам д ард а тік-
іш ек-қуы ң ш ү ң қ ы р ы
(exca va tio rectovesicalis
) бар. Ә йелдерде ек і
ш үңқы р болады:
1) А лды ң ғы — қ у ы ң пен ж а ты р ар асы н д ағы (Д угласты ң алды ң-
ғы ш үң қы ры );
2) А р тқ ы — т ік іш ек пен ж а т ы р ар асы н д ағы ш ү н қ ы р (Д угласты ң
ар тқ ы ш ү ң қы р ы );
3) А сқазан немесе
12
елі іш ек ж ар асы ж а р ы л га н д а, іш ін д егі
х им устар осы ж ер лер ге ж и н а л а д ы .
Р екталд ы зерттеу к езін д е, т ік іш е к т ің ң абы ргасы н б асқанда
ауы рсы ну сезім і п ай д а болады .
|