Т. Н. Ер ме ко ва, Д. Ж. Рыс құл бек, Р. Н. Мұ на саева 10 ар ма н

173
§4.
 
Жа һан да ну процесі
1.
Сұ рақ тар ға жау ап бе ріп, ой ла рың ды ор та ға са лың дар.
1. Зерт теу ші лер жа һан да ну ға қан дай анық та ма бер генін бі -
ле сіңдер ме?
2. Жа һан да ну дың қан дай не гіз гі құ рам дас бө лік те рін бі ле -
сіңдер?
3. Төмендегі суретке қарап, «Жаһандану» терминіне қандай 
анықтама берер едіңдер?
2.
Мә тін ді оқыңдар. Тақырыбын, мақсатты аудито рия ға сәй кес 
қыз ме тін, құ ры лымын, тілдік ерекшелігін 6-тапсырма мәтіні мен 
са лыс тыра тал даң дар.
Жа һан да ну не ме се гло ба ли за ция (ағылш. 
Global
– «әлем -
дік», «дү ниежү зі лік», «жал пы») – жа ңа жал пыәлем дік сая-
си, эко но ми ка лық, мә де ни жә не ақ па рат тық тұ тас тық құ ру 
үр ді сі. Тер мин ді ғы лы ми ай на лым ға ал ғаш рет 1983 жы лы 
аме ри ка лық эко но мист Тео дор Ле витт ен гіз ді. Жа һан да-
ну дың жа ңа са ты сы ның түр лі ас пек ті ле рін ХХ ға сыр дың 
ор та сы нан бас тап Уолт Рос тоу, Дэ ниел Белл, Ал вин Тоф лер, 
Пи тер Дра кер, Джон Нейс битт, Лес тер Ту роу зер де ле ді.
Жа һан да ну дың құ рам дас бө лік те рімен таныс болайық.
1. Мә де ни жа һан да ну – әлем ел де рі нің іс ке ри жә не 
тұ ты ну шы лық мә де ние тінің жа қын дасуы, ха лық ара лық 
АР
МА
Н
-
ПВ
 
ба
сп
ас
ы

174
қа рым-қа ты нас тың өріс теуі. Бір жа ғы нан, ха лық а ра лық 
мә де ни құ бы лыс тар әлем де гі кей бір же ке ұлт тық мә де ни ет 
түр ле рін та ны мал етсе, екін ші жа ғы нан, ұлт тық ты ығыс-
ты рып, олар ды ұл та ра лық қа ай нал ды руы мүм кін.
Қа зір гі за ман ғы ки но фильм дер эк ран ға әлем нің көп те ген 
елін де бір мез гіл де шы ға ды, кі тап тар ау да ры лып, әр түр лі ел дің 
оқыр ман да ры ара сын да бір уа қыт та та ны мал дық қа ие бо ла ды. 
Мә де ни жа һан да ну да ор тақ ға лам тор үл кен рөл ат қа ра ды.
2. Эко но ми ка лық жа һан да ну – нарық пен экономи ка лық 
ны сандардың жаһандануы. Оның нақты сипаттары бар:
• жаhан дық сау да-эко но ми ка лық бір лес тік тер мен одақ-
тар дың құ ры луы, қыз мет етуі;
• бар лық ұлт тық жә не ха лы қа ра лық қар жы лық, ва лю та-
лық тран сак ция лар дың жаhан дық же лі ге ау да ры луы;
• бөл шек сау да лық, банк тік, сақ тан ды ру жә не сау да опе ра-
ция ла рының жаhан дық же лі ге ау да ры луы.
3. Ау мақ тық жа һан да ну – мем ле ке та ра лық құ ры лым дар-
дың кү шею үр ді сі. Бо ла шақ та ұлт тық мем ле кет тер ге не ме се 
бас қа да ау мақ тық құ ры лым дар ға бө лін бей тін бір тұ тас өр ке-
ни ет құ ры луы мүм кін де ген бол жам ай ты лып жүр. Бі рақ ол 
ұлт тар мен ха лық тар ара сын да ғы эт ни ка лық жә не мә де ни 
ай ыр ма шы лық тар ба рын ша жойыл ған жағ дай да ға на жү зе ге 
асуы мүм кін.
4. Ақ па рат тық жа һан дану – қа зір гі за ман ғы ин тег ра-
ция лық процес тер дің ішін дегі аса ық пал ды сы. Оған ком му-
ни ка ция лық мүм кін дік тер ді да мы ту; ға рыш тық ке ңіс тік ті 
ақ па рат бе ру үшін пай да ла ну; жа һан дық ақ па рат же лі ле рі нің 
пай да бо луы жә не тез қар қын мен да муы; адам зат тұр мы сын-
да ғы үр діс тер дің ком пью тер лен ді рі луі жа та ды. Осын дай ға -
лам дық ақ па рат тық ке ңіс тік ті қа лып тас ты ру да ком пью тер-
лік тех но ло гия лар дың ма ңы зы зор.
5. Эт ни ка лық жа һан да ну не гіз гі екі үр діс тен тұ ра ды: пла-
не та хал қы ның са ны ның өсуі жә не әр түр лі эт ни ка лық топ-
тар дың өза ра ас си ми ля ция сы.
(Саяси-түсіндірме сөздіктен)

жүктеу/скачать 10,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: