О р г а н и з м ж э н е о р т а . Сырткы орта организмнің тіршілігін
қамтамасыз етеді. Сондықтан организмнің ғылыми анықтамасына
сыртқы орта да кіруі керек.
“Барлық жерде және әр уақытта тіршілік - белгілі бір, бірақ өзгеріп
отыратын құрылыс пен сыртқы эсер факторларының кооперациясынан
қүралады” (И. М. Сеченов).
Организм қоршаған тіршілік жағдайлармен тығыз байланысқан.
Организм мен оның тіршілік ортасы арасындағы шекара салыстырмалы.
Tipi организмде сыртқының ішкіге және керісінше айналуы, әр уақытта
жүріп жатады. Тамақтың сіңірілуі сыртқының ішкіге айналуының
мысалы болып табылады.
Организмнің тіршілік жағдайларымен бірлігі оның қоршаған
табиғатпен зат алмасуы арқасында іске асырылады; зат алмасудың
тоқталуымен оның тіршілігі де тоқталады. Жануарлар мен адамдарда
зат алмасу нерв жүйесінің жетекшілік рөлі жағдайында нейрогумо
ралдык реттелу арқылы анықталады, нерв жүйесі “организмді оны
қоршаған ортамен теңдестіретін аса нәзік аспаптык” қызметін
атқарады.
Организм мен сыртқы ортаның бірлігі органикалық формалардың
эволюциясының негізін қүрайды. Эволюция үрдісінде организмдердің
өзгермелі тіршілік жағдайларына бейімделуінің (адаптациясының)
морфологиялық көрінісі ретінде, олардың қүрылысының өзгергіштігі
байқалады. Адаптация бейімделу жүретін ортаның әсеріне де,
45
с о н д а й - а қ ө з г е р і п о т ы р а т ы н о р г а н и з м д е р д і ң т ұ қ ы м қ у а л а у ш ы л ы к ж ә н е б а с қ а қ а с и е т т е р і н е д е б а й л а н ы с т ы . О р т а н ы ң ө з г е р у і қ о р ш а ғ а н о р т а н ы ң ө з г е р і п о т ы р а т ы н ж а ғ д а й - л а р ы н а ұ д а й ы б е й і м д е л г е н о р г а н и з м н і ң ө з г е р у л е р і н е
