Эмбриология
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі 16.6-сурет. Бадамша без (микрофотография): 1 — көп қабатты жазық мүйіз-
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| 544
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі 16.6-сурет. Бадамша без (микрофотография): 1 — көп қабатты жазық мүйіз- денбейтін эпителий; 2 — лимфоциттермен қоныстандырылған көп қабатты жазық эпителий; 3 — шырышты қабықшаның меншікті табақшасы; 4 — лимфоидты түйіншелер; 5 — крипта Шырышты кабыкшаның меншікті табакшасы эпителийге ене орналаскан кішіректеу бүртікшелерді түзейді. Бұл кабаттын борпылдакталшыкты дәнекер ұлпасында көптеген лимфоидты түйіншелер орналасады. Түйіншелердін кейбіреулерінің орталыктарында ашыктау аймактар — герминативтік орталықтар жаксы байкалады. Бадамша бездердің лимфоидты түйіншелері бір-бірінен дәнекер тіннін жұка кабаттарымен бөлінген. Бірак, кейбір түйіншелердің бірігіп кетуі мүмкін. Шырышты кабыкшаның бұлшык ет табакшасы анык байкалмайды. Лимфоидты түйіншелердін жиынтығынын астында орныккан шырыш асты негіз бадамша бездің айналасындағы капсуланы кұрайды, одан бадамша бездің терең аймактарына дәнекер тіндік тоскауылдар кіреді. Бұл кабатта ба дамша бездің негізгі кан және лимфа тамырлары және мүшенің жүйкеленуін камтамасыз ететін тіл-жұткыншак жүйкесінін тармақтары шоғырланған. Кішкентай сілекей бездерінің секреторлык бөлімдері де осы жерде орныккан. Бұл бездердің шығару өзектері бадамша бездің айналасынан орын алған шы рышты кабыкшаның үстіне ашылады. Шырыш асты негізден сыртка карай жұткыншактың көлденен-жолакты бұлшык еттері ажыратылады. Жутқыншақ бадамша безі жүткыншактың дорсалды кабырғасының есту түтікшелерінің тесіктерінін арасында орналаскан аймағында орын теп- кен. Қүрылысы баска бадамша бездердің күрылысына ұксас. Ересектердін организмінде бадамша без көпкабатты жазык мүйізденбейтін эпителий- мен жабылған. Бірак, кейде ересек адамда жұткыншактык бадамша бездін криптілерінде, эмбрионалдык даму кезеніне тән, көп катарлы кірпікшелі эпителийдің аймактары кездеседі. 16.2. Ac қорыту жүйесінің алдыңғы бөлігі 545 Кейбір патологиялык жағдайларда жұткыншактык бадамша безі тым өсіп кетуі мүмкін (аденоидтар). Ті.ідің бадамша безі. Ол тілдің түбірінің шырышты кабыкшасының кұрамында орналасады. Бадамша бездің бетін және криптілерді астарлап тұратын эпителий көп кабатты жазык мүйізденбейтін болып келеді. Эпите лий және онын астына жанаса орныккан шырышты кабыкшанын меншікті табакшасы лимфопиттермен инфильтрацияланған, олар бұл жерге лимфоид- ты түйіншелерден коныс аударады. Криптілердің көбінің түбіне тілдін сілекей бездерінің шығару өзектері ашылады. Бездердің өнімдері криптілерді шайып және тазартып түруға көмектеседі. 16.2.3. Сілекей бездері Жалпы морфофункционалдык сипаттама. Ауыз куысына шырышты кабыкшадан тыскары орналаскан үлкен үш жұп сілекей бездерінің шығару өзектері ашылады: қу.іақ маңы ( шықшыт ), астыңғы жақасты және тіл асты. Сонымен катар, ауыз куысынын шырышты кабыкшасының тереңінде көптеген еріннің, урттың, тілдің, таңдайдың ұсак сілекей бездері аныкталады. Барлык сілекей бездерінін эпителийлік кұрылымдары, ауыз куысын астарлап жаткан көп кабатты жазык эпителий тәрізді, эктодермадан дами- ды. Сондыктан олардың шығару өзектерінің және секреторлык бөлімдерінін күрылысына көпқабаттылык тән болады. Сілекей бездері күрделі альвеолярлык немесе альвеолярлык-түтікшелі без- дер болып табылады. Олар аяккы бөлімдерден және бездің өнімдерін сыртка шығаратын өзектерден тұрады (16.7-сурет). Аяққы бөлімдер (portio terminalis ) кұрылысы және өндіретін секретінің си- паты бойынша үш түрге бөлінеді: нәруызды (серозды), шырышты (мукоидты) және аралас (яғни нәруызды-шырышты). Сілекей бездерінің шығару өзектері бөлікше ішіліктерге (ductus intralobula- ris), оларға косылып бірге есептелетін ендірмелілерге ( ductus intercalates ) және жолактыларға (ductus striatus), бөлікше аралык (ductus interlobularis) шығару өзектеріне және бездін басты шығару өзегіне (ductus excretorius principalis ) жіктеледі (16.7-суретті караңыз). Нәруызды бездер ферменттерге бай сұйык өнім бөліп шығарады. Шырыш ты бездер оған карағанда коюырак, тұткыр, кұрамында муцині көп мөлшерде болатын секрет өндіреді, муциннің кұрамында гликопротеиндер болады. Өнімді жасушадан бөлу әдісі бойынша барлык сілекей бездері мерокринді бо лып табылады. Сілекей бездері экзокринді және эндокринді кызметтерді аткарады. Экзокринді қызмет ауыз куысына әрдайым сілекей бөліп түрумен аныкталады. Оның кұрамына су (шамамен 99%), нәруыздык заттар, сонымен коса фер- менттер, бейорганикалык заттар және жасушалык элементтер (эпителий жа- сушалары, лейкоциттер) кіреді. Сілекей асты шылайды, оған жартылай сұйык консистенция дарытады, бүл шайнау және жүту үдерістерін женілдетеді. Ұрттын және еріннің шы- |