Эмбриология
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі 1 6 .7 -су р е т. Сілекей бездерінің қурылысы
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| 546
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі 1 6 .7 -су р е т. Сілекей бездерінің қурылысы (В.Г. Елисеев және т.б. бойынша): а — астыңғы жақасты безінің бөлікшесі; б — тіл асты безінің бөлікшесі; в — шықшыт безінің бөлікшесі; г — шықшыт безінің әр түрлі бөліктерінің көлденең кесіндісі. 1 — бездің шығару өзегі; 2 — жолақты өзек; 3 — ендірме өзектер; 4 — нәруызды аяққы бөлім; 5 — шырышты аяққы бөлім; 6 — аралас аяққы бөлім (нәруызды-шырышты); 7 — миоэпителиоциттер; 8 — серозды айшық; 9 — шырышты жасушалар (мукоцит- тер); 10 — нәруызды жасушалар (сероциттер) рышты кабыкдіаларының үнемі шыланып тұруы артикуляцияға көмектеседі. Сілекейдін маңызды кызметтерінің бірі астын ферменттік өнделуін камтамасыз ету. Сілекей ферменттері полисахаридтердің (амилаза, мшіьтаза, гиалуронидаза), нуклеинді кышкылдардын және нуклеопротеидтердін (ну- клеазалар және калликреин), нәруыздардын (калликреин тәрізді протеазалар. пепсиноген, трипсин тәрізді ферменттер), жасуша кабыкшасының (лизоцим) 16.2. Ac қорыту жүйесінің алдыңғы бөлігі 547 ыдыратылуына катыса алады. Секреторлық кызметпен катар сілекей бездері экскреторлық қызметті де атқарады. Сілекеймен бірге сыртқы ортаға әр түрлі органикалык және бейорганикалык заттар: зәр кышкылы, креатин, темір, йод т.б. бөлінеді. Сілекей бездерінің корғаныш кызметі бактерицидтік касиеті бар затты — лизоцимді бөлу болып табылады. Сілекей бездерінің эндокриндік қызметі гормондарға ұксас биологиялык белсенді заттарды, этап айтсак инсулин, паротин, жүйкенің өсу факторы (НЕФ), эпителийдің өсу факторы (ЭӨФ), тимоциттрансформиялау факто ры (ТТФ), өлім факторы (ӨФ), тағы баскаларын өндіруден көрінеді. Сілекей бездері су мен тұздың гомеостазын реттеуге де белсене ат салысады. Дамуы. Құлак маны немесе шыкшыт безінің калыптаса бастауы эмбриогенездің 8-ші аптасында өтіп, ауыз куысының эпителиінен жана- са жаткан мезенхимаға эпителийлік созындылар өсе бастап, оң және сол кұлак тесіктеріне бағыт алуынан басталады. Бұл созындылардан көптеген өсінділер бөлініп шығады да, олардан басында шығару өзектері, кейінірек аяккы бөлімдер сомдалады. 10—12-ші аптада аздифференцияланған жасуша- лардан тұратын, тармакталған эпителийлік созындылар жүйесі аныкталып, жүйке талшыктарының кіріп — өсуі жүреді. Эмбрионалдык дамудың 4-6-ш ы айында эпителийлік созындылардың жасушаларының дивергентті саралануының нәтижесінде бездердің аяккы бөлімдерінін кұрамына кіретін, секреторлық эпителиоциттер және миоэпителиилік жасушалар пайда болады, ал 8 -9 айда олардың куыстары түзіледі. Ұрыктардың және 2 жаска дейінгі балалардың ендірме өзектері мен аяккы бөлімдері кәдімгі шырышты жасу- шалардан түрады. Кұрсак ішілік дамудын 5-5,5 айында дәнекер тіндік кап сула және бөлікше аралык дәнекер тіннін кабаттары калыптасады. Басында секрет шырышты сипатта болады. Ұрыктын дамуынын акырғы айларын- да оның сілекейінің күрамында полисахаридтерді ыдырататын ферменттер аныкталады. Астыңғы жақасты бездері эмбриогенездің 6-ші аптасында дами бастай- ды. 8 аптада эпителийлік созындыларда санылаулар пайда болады. Алғашкы шығару өзектерінін эпителийі басында екікабатты, кейініректе көпкабатты болып каланады. Аяккы бөлімдер 16-аптада калыптасады. Аяккы бөлімдердін шырышты жа- сушалары ендірме өзектердін шырыштануы барысында пайда болады. Аяккы бөлімдердің және бөлікшеішілік өзектердін ендірме өзектермен сілекей түтікшелеріне дифференциялану үдерісі дамудын постнататдык кезенінде де жалғаса түседі. Нәрестелерде аяккы бөлімнін күрамында, нәруызды өнім өндіретін (Джиануцци айшығы) пішіні текшелі және призматык болып келетін безді жасушалар және миоэпителийлік жасушатар болады. Бездін аяккы бөлімінде өнім өндіру 4-айлык ұрыкта бастаіады. Өндірілген өнімнін кұрамы ересек адамнын секретінін кұрамынан өзгеше болады. Тіл асты бездері эмбриогенездін 8-аптасында астынғы жакасты безінін өсіндісі түрінде калана бастайды. 12-аптада эпителийлік бастамада бүршіктену және тармакталу байкалады. |