Эмбриология

16.2. Ac қорыту жүйесжің алдыңғы бөлігі
551
II — ацинус жасушаларының ультрамикроскопиялық қурылысының схема- 
сы (А), ендірме өзектің (Б), жолақты өзектің (В) (Е.А. Шубникова бойынша): 
1 — секреторлық түйіршіктер; 2 — гранулярлық эндоплазмалық тор; 3 — ядро; 
4 — жасуша аралықтүтікше; 5 — Гольджи кешені; 6 — базальды плазмолемманың 
қатпарлары; 7 — базальды мембрана; 8 — митохондриялар; 9 — миоэпителийлік 
жасуша; 10 — ашықжасуша; 11 — күңгірт жасуша

552
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі
10—18 секреторлык жасушалар болады, олардын тек 4—6 ғана ацинустың 
куысынын айналасында орналаскан. Секреторлык түйіршіктерде гликоли- 
пидтер мен гликопротеидтер болады.
Нәруызды аяккы бөлімдерге карағанда, аралас аяккы бөлімдер үлкендеу 
болып келеді де, екі түрлі — шырышты және нәруызды — жасушалардан 
тұрады. 
Шырышты жасушалар
(mucocyti
) нәруызды жасушалармен са- 
лыстырғанда, олардан көрі үлкендеу болып, аяккы бөлімнің орталык аймағын 
алып жатады. Шырышты жасушалардың ядролары үнемі олардың базаль- 
ды бөліктерінде орналасады және катты жайпактанып, тығызданады. Бұл 
жасушалардын цитоплазмасының кұрылымы үялы болады, өйткені онда 
муцикарминмен тандамалы боялатын, электронды-мөлдір шырышты өнім 
орналасады. Нәруызды жасушалардын аздаған мөлшері шырышты жасуша- 
ларды, 
серозды айшық (semilunium serosum
) түрінде, сыртынан коршап тұрады. 
Серозды айшыктар (Джиануцци) аралас бездердің өзіндік қүрылымдары бо­
лып келеді. Безді жасушалардын араларында жасуша аралык секреторлык 
түтікшелер орналаскан. Серозды айшык жасушаларынан сыртка карай 
миоэпителийлік жасушалар
аныкталады.
Жак асты безінің 
ендірме өзектері,
кұлак маңы безінің аттас өзегімен 
салыстырсак, азырак тармакталған және кыскарак болады, бұл бездің да- 
муы кезінде орын алатын, бөліктердің біраз бөлігінің шырыштануымен 
түсіндіріледі. Бүл бөліктердің жасушаларының қүрамында үсак секреторлык 
түйіршіктер болады, көбінесе оларда тығыз өзектер аныкталады.
Жолақты өзектер
жак асты безінде өте жақсы дамыған, үзын әрі көп 
тармакталған (16.7-суретті караңыз). Оларда тарылған және кенейген 
аймактар жиі кездеседі. Оларды жауып тұрған призмалык эпителийде айкын 
көрінетін базальды жолактык және сэры пигмент болады.
Электрондык микроскопия деңгейінде жолакты өзектін жасушаларынын 
ішінде бірнеше түрлерін: жалпак күнгірт, ашык биік, үсак үшбұрышты 
(аздифференцияланған) және бокалға ұксас жасушаларды ажыратады. Биік 
жасушалардын базальды бөліктерінде көптеген цитоплазмалык өсінділер 
орналаскан.
Кейбір жануарларда (кеміргіштерде) жолакты өзектерден баска, жасу- 
шаларында көп жағдайда жаксы дамыған Гольджи кешені және трипсинге 
ұксас протеазалары, сонымен катар, гормоналдык және өсуді ынталанды- 
ратын факторлардың біркатарлары аныкталатын, түйіршікті бөліктер бола­
ды. Сілекей бездерінін эндокриндік кызметтері (инсулинге үксас және т.б. 
заттардын бөлінуі) осы бөлімдермен байланысты екені көрсетілген.
Дәнекер тіннен кұралған тоскауылдардың ішінде орналаскан, жак асты 
безінін 
бөлікше аралық шығару өзектері
басында екі кабатты, кейінірек 
көп кабатты эпителиймен капталған. Жакасты безінің 
басты өзегі
тіл 
жүгеншігінің алдыңғы шетінде, тіл асты безінің өзегінің касынан ашы- 
лады. Оның сағасы көпкабатты жазық эпителиймен капталған. Жак 
асты безінін өзектері күлак маңы безінің өзектеріне карағанда көбірек 
тармакталған.

16.2. Ac қорыту жүйесінің алдыңғы бөлігі

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: