Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| Ден-
тикльдер зат алмасу бүзылғанда, жергілікті кабыну үдерістері кезінде түзіледі. Әдетте олар қызметтері дентикльдерді кұраумен байланысты дентино бласттардын айналасында шоғырланады. Тұздың азғантай мөлшері дентинге периодонт пен цемент аркылы өтуі ыктимал. Цемент (cementum) тістінтүбірі мен мойынын жауып тұрады, жіңішке кабат түрінде жарым — жартылай эмальдың үстіне шығып кетеді. Тістің түбірінің үшына карай цемент калыңцайды. Химиялык күрамы жағынан цемент сүйекке ұксас. Оның кұрамында 30% органикалык және 70% бейорганикалык заттар аныкталып, олардың ішінде кальцийдің фосфаты мен карбонатының тұздары басым болып келеді. Гистологиялык кұрылысы жағынан жасушасыз немесе алғашкы және жасушалык, немесе косалкы, цемент ажыратылады. Жасушасыз цемент — көбіне тістің түбірінің жоғарғы бөлігінде, ал жасушалық цемент онын төменгі бөлігінде орналасады (16.15-сурет). Коп түбірлі тістерде жасушалык цемент негізінен тіс түбірінің тарамдарында жатады. Жасушалык цементтің кұрамында жасушалар — цементоциттер, әр түрлі бағытта жаткан көптеген коллагенді талшыктар болады, сондыктан жасушалык цементті күрылысы мен кұрамы жағынан дөрекі талшыкты сүйек тінімен салыстырады. Цементте кан тамырлары болмайды. Жасушалык цементтің күрылысы катпарлы болуы мүмкін. Жасушасыз цементте жасушалар да, олардың өсінділері де жок. Ол кол лаген талшыктары мен аморфты заттан түрады. Коллаген талшыктары бой- лай жэне радиальдык багыттарда орналасады. Радиальдык талшыктар тікелей периодонтка жалғасады да, одан әрі карай тесіп өтуші талшыктар түрінде альвеолярлык сүйектің кұрамына кіреді. Ішкі жағынан олар дентиннің коллагенді радиальдык талшыктарымен бірігеді. Цементтің коректенуі диффузды түрде периодонттың кан тамыр лары аркылы жүзеге асады. Тістін катты бөліктеріндегі сұйыктыктың айналымы біркатар факторлардың есебінен жүзеге асады: пульпа мен пери- 564 16-Тарау. Ас қорыту жүйесі 1 6 . 1 5 - с у р е т . T ie т ү б ір ін ің ж а с у ш а л ы қ ц е м е н т і: 1 — ц е м е н т о ц и т т е р ; 2 — м и н е р а л д а н ға н ж а с у ш а а р а л ы қ з а т одонт тамырларындағы кан кысымынын ауыз куысының температурасынын ауыткулары кезінде өзгеруі, атап айтсак тыныс алғанда, тамакты шайнағанда және т.б. өтеді. Цемент жасушаларының өсінділерінің дентин түтікшелерімен анастомоздарының болуы туралы мәліметтер белгілі кызығушылык туды- рады. Түтікшелердін мұндай байланысы пульпаның канмен жабдықталуы бұзылған жағдайда (кабыну, пульпанын оталуы, тіс түбірі өзегінің пломбы- лануы, куыстың бітелуі және т.б.) дентин үшін косалкы корек жүйесі болып табылады. Пульпа (pulpa dentis) немесе тістің жұмсак тіні тіс сауытының куысында және түбір түтікшесінде орналасады. Ол борпылдакталшыкты дәнекер тінінен тұрып, үш: шеткері, аралык және орталык кабаттарға бөлінеді (16.14-суретті караңыз). Пульпаның шеткері қабаты айкын базофильді цитоплазмамен ерекшеленетін бірнеше катар болып орналаскан алмүрт пішінді көп өсінділі жасушалар — дентинобласттардан тұрады. Олардың ұзындығы — 30 мкм- ден, ені — 6 мкм-ден аспайды. Дентинобласттардын ядросы жасушанын базальды бөлігінде орналасады. Дентинобласттардын апикальды бетінен дентин түтікшесіне өтетін үзын өсінді шығады. Дентинобласттардын бүл өсінділері дентин мен эмальды минералдык тұздармен жабдыктауға катысады деп есептейді. Дентинобласттардын бүйірлік өсінділері кыска болып келеді. Кызметі жағынан дентинобласттар сүйектін остеобласттарына ұксас болады. Дентинобласттардын бойынан тіс тіндерін кальцийлендіру үдерісінде белсенді кызмет аткаратын сілтілі фосфатаза, ал олардың өсінділерінен, сонымен катар, мукопротеидтер табылған. Пульпаның шеткері кабатында жетілмеген коллаген талшыктары орналасады. Олар жасушалардың арасынан өтіп, әрі карай дентиннің коллаген талшыктары на ұласады. |