адаптациялық гормондар деп атайды.
Осыған байланысты стресті Г. Селье
жалпы адаптациялық синдром деп жариялады. Бҧл синдром ҥш сатыда ӛтеді:
1- ҥрей (дабыл) сатысы, 2- тӛзімділік сатысы, 3-қалжырау сатысы .
● ҥ
рей сатысында жағымсыз ықпалдарға организмнің
қорғаныстық икемделу мҥмкіншіліктері тез іске қосылады.
Бҧл саты «соққы» және «соққыға қарсы» фазаларынан тҧрады.
Соққы фазасында бҧлшықеттердің әлсіздігі, артериялық
қысымнын
тӛмендеуі,
гипотермия,
гипогликемия,
эозинопения, қылтамырлардың қабырғаларының ӛткізгіштігі
кӛтерілуі
т.
б.
қҧбылыстар
байқалады.
Бҧл
кезде
лимфоидтық тҥйіндердің кері дамуы, теріс азоттық баланс,
асқазанның ойық жарасы дамиды. Бҧлар организмде ыдырау
ҥрдістерінің кҥшейгенін кӛрсетеді.
Соққыға қарсы фазасында кӛрсетілген бҧзылыстар кері
бағытта ӛзгереді. Артериалық қысым және бҧлшықеттердің
кҥш-қуаты кӛтеріледі, қанда глюкоза кӛбейеді. Гипофиз бен
бҥйрек
ҥсті
бездерінде
кортикотропин
мен
глюкокортикоидтық гормондардың ӛндірілуі тҧрақты тҥрде
жоғарылайды,
осыдан
адаптациялық
синдромның
екінші
тӛзімділік сатысы дамиды.
● тӛзімділік сатысында
бҥйрек
ҥсті
бездерінің
гипертрофиясы байқалады, кортикостероидтардың тҥзілуі
артады, глюконеогенез кҥшейеді. Бҧл кезде ӛзгерген сыртқы
ортаның жағдайларына организмнің бейімделу мҥмкіншілігі
ең жоғары деңгейге кӛтеріледі. Егер қолайсыз ықпал ҧзақ
мерзімде әсер етсе, онда организмнің кӛрсетілген қабілеті
бҧзылады, жалпы адаптациялық синдромның ҥшінші қалжырау
сатысы дамиды.
●
қалжырау сатысында
организмнің
тіршілік
мҥмкіншіліктері таусылады, бҥйрек ҥсті бездерінің сыртқы
қабаты семіп қалады, кортикостероидтық гормондар тҥзілуі
қатты азаяды, артериялық қысым тӛмендейді, нәруыздардың
ыдырауы артады, дене қызымы тӛмендейді, гипогликемия