184
Айналымдағы қан кӛлемі тӛмендеуі ірі артериялар мен жҥрек
қуыстарындағы кӛлемдік рецепторларды (волюморецепторлар)
қоздырып, әлдостеронның тҥзілуін кӛбейтеді. Әлдостерон
бҥйрек тҥтікшелерінде натрий иондарының кері сіңірілуін
ҧлғайтады. Натрий иондары
қанның осмостық қысымын
кӛтеріп, гипоталамустың осмостық рецепторларын қоздырады.
Осыдан
гипоталамустың
супраоптикалық
және
паравентрикулалық
ядроларында
антидиурездік
гормон
(вазопрессин) тҥзілуі артады. Ол бҥйрек нефрондарының
дисталдық ӛзекшелеріндегі эпителий жасушаларының сыртқы
қабығындағы V
2
-рецепторларын қоздырып,
аденилатциклаза
ферментінің белсенділігін арттырады. Осыдан жасуша ішінде
цАМФ кӛп ӛндіріліп, протеинкиназа-А ферменті әсерленеді.
Сол себептен жасуша ішіндегі суды ӛткізетін каналдар
жасушаның сыртқы қабығымен бірігіп кетеді де, бҥйрек
ӛзекшелеріндегі алғашқы несептен судың қанға қайта кері
сіңірілуін
қамтама- сыз
етеді. Осының нәтижесінде
бҥйректің несепті қоюландыру қызметі атқарылады.
Вазопрессиннің екінші қасиеті қан тамырларын жиыру. Ол
қан тамырларының тегіс ет жасушаларының қабықтарында —
V
1
-
рецепторларына әсер етіп, фосфолипаза С ферментін
әсерлендіреді.
Содан
инозитҥшфосфат
(ИҤФ)
және
диацилглицерин (ДАГ) ӛндіріледі.
Біріншісі жасуша ішінде
Са
2+
иондарын жҧмылдырып, екіншісі протеинкиназа С
ферментін әсерлендіріп, тегіс ет жасушаларының жиырылуын
туындатады.
Вазопрессиннің бҧл екі әсері де
жануарлар дамуындағы
пайда
болған
қансыраудан
сақтандыруға
бағытталған
организмнің маңызды бейімделу жолдары. Біріншісінің
нәтижесінде бҥйрек ӛзекшелерінде судың кері қанға
сіңірілуі
болады
да,
айналымдағы
қанның
кӛлемін
арттырады. Қан тамырларының жиырылуы нәтижесінде қан
қысымы кӛтеріледі.
Достарыңызбен бөлісу: