252
жҥйкелердің межеқуаты кӛтерілуі де тахикардия дамуына
белгілі ҥлесін қосады. Жҥрек соғуы жиілеудің нәтижесінде
қанның минӛттік кӛлемі ҥлкейеді. Ет
ысуының бірінші
сатысында артериялық қан қысымы кӛтеріледі, терінің қан
тамырлары
жиыры-лады,
ішкі
ағзалардың
тамырлары,
керісінше, кеңиді. Ҥшініпі сатысында дене температурасы
кҥрт тӛмендеуінен артериялардың межеқуаты қатты азайып,
қан тамырлары қызметінің қауырт дамитын жеткіліксіздігі
(коллапс) байқалуы мҥмкін.
Кейде дене қызымы кӛтерілуіне
қарамай тахикардия
дамымайды. Мысалы, іш сҥзегі немесе соқпа сҥзек кездерінде
брадикардия дамуы ықтимал. Ол кӛрсетілген микробтардың
уыттарымен организмнің уыттануынан дамиды. Тыныс алу
қызбаның бірінші сатысында біршама сирейді. Ары қарай дене
қызымы ҥлкен деңгейге жеткен соң, тыныс, кейде 2-3 есе
жиілейді. Бҧл кезде тыныс алудың тереңдігі азаяды,
бірақ
оның
жиілеу
есебінен
ӛкпенің
минӛттік
желдетілуі
ӛзгермейді. Сыртқы тыныстың жиілеуі мидағы тыныс алу
орталығының ыстық қанмен қоздырылуынан болады.
Қызба кезінде ас қорыту жҥйесінде айқын ӛзгерістер
пайда болады, сілекей бӛлінуі азаяды (ауыз қуысы
қҧрғақтанып, тілде таңдақтар пайда болады), асқазан
сӛлінін бӛлінуі мен оның қышқылдығы тӛмендейді, ішек-
қарынның қимылдық әрекеттері әлсірейді.
Қызба эндокриндік жҥйенін ӛзгерістерімен сипатталады.
Бҥйрек ҥсті бездерінің сыртқы қабаты глюкокортикоидтық
гормондарды артық тҥзеді. Жҧқпалы
аурулар кездерінде ет
ысуы қалқанша бездің гормондарының кӛп тҥзілуіне әкеледі.
Осыдан негізгі алмасу кӛтеріледі.
Орталық жҥйке жҥйесінде қозу мен тежелу ҥрдістерінің
ара қатынасы ӛзгереді, жоғары жҥйке әрекеттері әлсірейді,
бас ауыруы, шаршау сезімі, ҧйқы басу немесе кӛз ілінбеу
т. б. белгілер пайда болады. Жҧқпалы аурулар кездерінде,
әсіресе жас балаларда, бҧл қҧбылыстар ӛте ауыр тҥрде ӛтуі
мҥмкін. Бҧл кезде естен тану, сандырақтау,
елестеу пайда
болады. Кейде бҧл қҧбылыстар дене қызымының тіпті орташа
кӛтерілуінде де болуы мҥмкін. Сондықтан олардың даму
жолдарында
организм
уыттануының
маңызы
зор
екенін
кӛрсетеді.
Қызба кезінде зат алмасу ҥрдістерінің барлық тҥрлері
бҧзылады. Ең алдымен кӛмірсуларының алмасуы бҧзылады.
Бауырда, бҧлшықеттерде гликогеннің мӛлшері азайып, қанда
гипергликемия
дамиды.
Глюкозаның
тотығуы
кҥшейеді.
Артынан кӛмірсуларының организмде қоры азаюына байланысты
майлардың пайдаланылуы артады. Май қышқылдарының тотығуы
аяғына дейін жҥрмей, аралық ӛнімдері (кетондық денелер)