247
қан тамырларының жиырылуына, тер бӛлінуінің азаюына, қанға
және
тіндерге
адреналин,
норадреналин,
тиреиодтық
гормондардың
артық
тҥсуіне
әкеліп,
жылудың
сыртқа
шығарылуын
азайтады да, тін жасушаларында жылу ӛндірілуді
арттырады.
Парасимпатикалық
жҥйке
жҥйесінің
алдыңғы
гипоталамустағы орталыгы қозғанда тері мен шырышты
қабықтардың қан тамырлары кеңіп, тер бӛліну артуынан
жылуды сыртқа шығару кӛбейеді.
Қызба
кезінде
эндогендік
пирогендердің
әсерінен
гипоталамустағы «орнықтыру нҥктесі»,
қалыпты дене қызымын
тӛмен деңгей деп қабылдап, жаңа жоғары температура
деңгейіне ауысады. Енді ол симпатикалық жҥйке жҥйесінің
орталықтарын қоздырып, парасимпатикалық жҥйке жҥйесін
тежеп, жылу ӛндіруді арттырады да, жылуды сыртқа шығаруды
шектейді. Осыдан ары қарай денеде жылу ӛндіру мен оны
сыртқа шығарудың арасында тепе-теңдік жаңа жоғары деңгейде
қалыптасады.
Эндогендік
пирогендер
гипоталамустагы
«орнықтыру
нҥктесінің» нейрондарына Е
1
және Е
2
простагландиндердің
қатысуымен әсер етеді (1-сурет). Оған дәлел ретінде мына
деректерді келтіруге болады. Егер жануарлардың миындағы
бҥйірлік қарыншаларға ӛте аз мӛлшерде
простагландин Е
1
немесе Е
2
енгізсе, онда оларда дене қызымы кӛтеріледі. Ал,
простагландиндердің тҥзілуін тежейтін аспирин, парацетамол
т.с.с. дәрілерді дене қызымы кӛтерілген жануарларға немесе
адамдарға енгізгенде дене қызымы қалыпты деңгейге тҥседі.
Сонымен бірге, қызба кезіндегі дене қызымы реттелуінің
жаңа жоғары деңгейге кӛтерілуі нейрон мембраналарындағы
кальций насосының қызметі бҧзылуына байланысты болады.
Мәселен,
тәжірибелік
жануарлардың
гипоталамусындағы
преоптикалық аумағын мҧздатса, бҧл нейрондардан Са
2+
иондарының сыртқа шығуы артады. Ал, керісінше, кӛрсетілген
аумақты қыздырғанда жҥйке
жасушаларынан Са
2+
иондарының
сыртқа шығарылуы тежеледі. Қызба туындататын пирогендерді
гипоталамустағы преоптикалық аумаққа енгізсе, бҧл аумақтың
жасушаларынан Са
2+
иондарының жасуша сыртына шығарылуы
кӛбейеді.