Артық кедергімен немесе
қысыммен зорығу:
● жҥрек қақпақшаларының тесіктері тарылуы (стеноз)
кездерінде;
● қолқа саңылауы тарылуында;
● ҥлкен немесе кіші қанайналым шеңберлерінде қысым
кӛтерілуінде
- дамиды. Бҧл кездерде қанның жҥрек
қуыстарынан шығуына кедергі ҧлғаяды. Мәселен, ӛкпе
артерияларының немесе қолқа тамырының, жҥрекше-қарынша
арасындағы
тесіктердің
тарылуы,
артериялық
қысымның
кӛтерілуі нәтижесінде жҥрек артық кедергіні жеңу ҥшін
артық жҧмыс атқарады. Кедергі алдындағы жҥрек қуысында
артық қан жиналып, қанның кӛлемі мен қысымы кӛтеріледі.
Сонымен,
жҥректің
кӛлеммен
немесе
кедергімен
зорығулары кездерінде де жҥрек қуыстарының артық қанмен
толуынан олардың кеңеюі нӛтижесінде жҥрек тамырлары
жабылып, коронарлық қан айналымы бҧзылуы мҥмкін.
Артық қызмет атқаруға жҥректің икемделістік- бейімделістік жолдары. Артық қан мӛлшерін шығару ҥшін және жоғары кедергіні
жеңу ҥшін жҥрек ҥлкен жҧмыс атқара отырып, қанайналым
бҧзылыстарын икемделістік жолдармен тҥзейді. Бҧл кезде
жҥректің зорығу тҥріне қарай әртҥрлі икемделістік-
бейімделістік тетіктер дамиды. Олар: жедел дамитын
қысқамерзімді және баяу дамитын ҧзақ мерзімді, тҧрақты
тҥрлерде болады.
Жедел дамитын қысқамерзімді икемделістік тетіктер :
● қанның артық мӛлшерде жҥрек қуысына тҥсуінен болатьш
зорығу кезінде жҥректе Франк-Старлинг заңдылығы бойынша
гетерометрлік икемделістік тетік іске қосылады. Диастола
кезінде жҥрек қуысының қанға артық толуы ет талшықтарының
қатты созылуына әкеледі. Сондықтан жҥрек систола кезінде
қатты жиырылады және оның жиырылу кҥші ҧлгаяды. Осының
нәтижесінде қанның жҥректен шығатьш кӛлемі ҥлкейеді және
бҧл жағдай тоногендік дилятация (кеңу) деп аталынады. Бҧл
тетік белгілі мӛлшерде болады, ал ет талшықтары тым қатты
созылса, онда жҥрек жиырылуының кҥші азаюы мҥмкін. Ӛйткені
жҥректің диастола кезінде тым қатты керілуі коронарлық
қанайналымды
қатты
бҧзып,
миокардтың
қоректенуін,
оттегімен қамтамасыз етілуін нашарлатады; Осыдан энергия
491 тҥзілуінің бҧзылуы жҥрек етінің жиырылуын әлсіретеді. Ары
қарай тоногендік дилятация миогендік керіліп кетуге
айналады;
● жҥректен ағып шығатын қан жолдарындағы кедергінің
немесе қысымның кӛтерілуінде