Әлем музейлерінің тарихы оқу құралы

Т.Н. Мұхажанова 
53 
ІІІ Б Ӛ Л І М 
 
БАТЫС ЕУРОПА МЕН АМЕРИКА 
ЕЛДЕРІНДЕ АЛҒАШҚЫ МУЗЕЙЛЕРДІҢ 
АШЫЛУ ТАРИХЫ 
 
9 - т а қ ы р ы п 
 
Лувр музейі – кӛркем қҧндылықтар жиынтығының 
кӛрнектісі 
Лувр қҧрылысы: Лувр музейі Париждің ортасында, Сена 
ӛзенінің оң жағында, Ривали кӛшесінде, астананың 1-ші 
округінде орналасқан. Музейдің негізі 1793 жылы 27 шілде-де 
қаланған. Лувр алғашында қамал болған. Бҧл сарайдың 
қҧрылысы бірнеше ғасырға созылды. Сарайға ерекше ӛз ҥлесін 
қосқан Францияның суретшілері мен архитекторлары болды. 
Лувр музейіне тӛрт ғасыр бойы жинақталған коллекциялар 
негізінде сегіз ғасыр бойы қҧрылыстар жҥрген. Оның негізін 
алғаш II Филипп Август қалаған.
Лувр атауына байланысты ғылымда бірнеше кӛзқарастар 
бар. Айталық, Лувр сӛзінің мағынасы мҧнара деген аңшылық 
иттер ҧстайтын аңшы ҥйінің атынан шықты десе, екінші фран-
цуз сӛзінен шыққан қамал деген мағынаны білдіреді деседі. 1190 
жылы Сугей аралында қамалдар салына бастаған болатын. Ені 
10 метр тереңдігі 6 метрден тҧратын бҧл қамалда король ӛзінің 
қазынасын сақтайтын.

Әлем музейлерінің тарихы 
54 
V Карл тҧсында Лувр қҧрылысында ҥлкен ӛзгерістер болды. 
V Карл ӛзінің жинаған қолжазбаларын Париждегі Луврға әкелді. 
Соның негізінде алғашқы кітапхананың негізі қаланған.
1563 жылы II Генрихтің жҧбайы Екатерина Медичи Филипп 
Деларионға жаңа сарай салуға бҧйрық берді. Жаңа сарайдың 
аты Тюильри деп аталған. Тюильри 1871 жылы ӛртеніп, кейін 
қайта қалпына келтірілген. IV Генрих кезінде ҥлкен қҧрылыс 
жҥргізілді. Соның нәтижесінде Лувр тӛрт есе кеңейді. Осы 
кезеңде Лувр мен Тюильридің 1608 жылы Сена ӛзенінің 
жағалауында ҧзындығы 420 метр болатын жаңа ҥлкен галерея 
салынды. Сонымен қатар ӛкілдер залын антикалық мҥсін, 
антикалық галерея деп қайта жандандырды.
XVII ғасырда Луврда кең кӛлемдегі қҧрылыс жҥрді. Архи-
текторлар Лемерсье мен Лево тӛртбҧрыш алаңның салған. 
Сонымен 
қатар 
Клод 
Перроның 
басшылығымен 
архитекторлар қҧрылыстың шығыс бӛлігінің алдын әрлеген, 
ол оңтҥстік флигель ҥлгісінде безендіріліп салынған. Француз
архитекторы Перро, Францияда кӛрмеге қойылатын классицизм 
ҥдерісі бойынша шығыс ҥлгісін жасады.
1674 жылы XIV Людовик ӛзінің жаңа резиденциясы етіп 
Версаль атты қҧрылыс кешенін салуға шешім қабылдады.
Осы кезеңде қҧрылыс салынып, одан әрі дамыды. Әсіресе
Н. Бонапарт кезеңінде ҥлкен ӛзгеріс болды. Cәулетшілер Пер-
сье, Пантеннің басшылық етуімен Луврдың кӛлемі одан әрі 
ҧлғайды. Айталық, кардинал Мазаринидің коллекциясы және 
банкир Ябахтың коллекциясының сатып алынуы музейді 
байытады. Король жинақтары кӛршілес «Де Грамон» 
қонақҥйінде музей ретінде кӛрсетіледі. 
Людовик XV (1715-1784 жж.) кезінде музей қоры жаңа 
кӛркемӛнер туындыларымен байыды. Әсіресе Фламанд және 
голланд шеберлерінің суреттерімен толықтырылды. Кӛп 
суреттер ханзада Кариньяно (1742 ж.) жинағынан сатып 
алынды. 
1750 жылы король коллекциясының бір бӛлігі 
Люксембург сарайында қойылады, сонымен қатар Медичи 
галереясында аптасына екі рет Рубенс картиналарын кӛруге 
мҥмкіндік туды. Осы оқиғалар Луврдың қалыптасуына бастама 
болады. 

Т.Н. Мұхажанова 
55 
Халыққа кӛркемӛнер туындыларын кӛрсету керектігін тҥсін-
ген король дамыған қоғамдағы халықтың орны ерекше екенін 
біліп, голландық және фламандық коллекциясын аптасына екі 
рет кӛрсетті. 
XVI Людовик шебер Юбер Роберге музейді әшекейлеп бе-
зендіруге бҧйрық береді. Сонымен қатар Юбер Робер 1784 
жылдан бастап XVI Людовик коллекциясының жинақталуына 
ӛз ҥлесін қосады. 
Ресми тҥрде 1793 жылы Лувр музей болып жарияланып ҧлт-
тық атағына ие болады. 1798 жылы Парижде Италиядан 
шедеврлер жинағы келеді. Сол себепті музей қҧрылымында 
ӛзгерістер болып, қайтадан 1800 жылы музей ашылады. 1803-
1815 жылдар аралығында музей Напалеон музейі деп 
аталады. Басшысы Виван Рено болады. Оның мақсаты 
музейді «ӛнер храмына» айналдыру болды. 
Кҥрделі жӛндеулер кезінде ҧрланған картиналар 
ӛздерінің отандарына оралады. Осы кезде Лувр 50 мыңға 
жуық картиналар мен ӛнер туындыларын жоғалтады. 
XVIII Людовик кезінде король картиналар коллекциясын 
кӛбейтіп, музей ҧлттық мәдени орынға айналды. Осы уақыт 
аралығында Қайта ӛрлеу дәуірінің мҥсіндері, Египет ӛнер 
туындылары және жан Франсуа Шампольон жинақтары 
сонымен қатар Луи Филипптің испандық коллекциясысы және 
Поля Эмильдің Ассириядағы қазба жҧмыс нәтижесінде 
табылған ӛнер туындылары сатып алынады. 
1827 жылы X Карл тҧсында музей қабырғалары 
фрескалармен ерте Египеттік және антикалық шедеврлермен 
кӛбейеді. Музейдің ҥлкеюі 1848 жылы, яғни екінші 
республика кезінде де жалғасады. Луврды «халық 
сарайына» ауыстыруға тырысты. Себебі музей кітапхана, 
кӛрнекілік бӛлмелері бӛліктерінен тҧрған. 
Екінші империя кезінде коллекция ҧлғая береді, этрусктер 
ӛнері, ежелгі Грекия және Ежелгі Шығыс ӛнері қосылады. 
1857 жылдардан бастап музей қҧрылыстарында кҥрделі 
қҧрылыстар басталады, яғни жаңа Лувр екі бірдей ғимараттан 
қҧралады, екі ғимарат ортасында Наполеон алаңы орналасқан. 

Әлем музейлерінің тарихы 
56 
1863 жылы 
Компаноның
коллекциясының сатып алынуы 
Луврдың коллекциясын жҥздеген итальяндық шедеврлармен 
кӛбейтеді. 
1869 
жылы Ла Козенің мҧра етіп қалдырған 
коллекциясында XVIII ғ. француз кӛркемсуретінің ӛнер 
туындылары Лувр қорын байытады. 
1870-1940 жж. Билікке ҥшінші Республиканың келуі-
мен музей ҧлттық дәрежесіне кӛтерді. 
1895 жылы музейдің ҧлттық одақтастығы қҧрылады. 
1897 жылы «Луврдың достық қауымдастығы» қҧрылады. 
Аталған екі қҧрылымдар музейдің болашақта гҥлденуіне, ары 
қарай дамуына себепші болады. 
XIX ғ. Луврдың ҧлғаюы жалғасады. Екінші дҥниежҥзілік 
соғыс кезінен кейін Ҥлкен Луврдың қҧрылысы жалғаса береді. 
1980 жылы Лувр музейі соңғы ӛзгеріске ҧшырады, яғни 
ҥлкен галерея Луврдың орталығы қайта жобаланды, басшылық 
жасаған архитектор Йо Минг Пей болды.
Архитектор Йо Минг Пей ҥлкен бір пирамиданы салып, шет 
жағынан тағы да ҥш кіші пирамидаларды тҧрғызды. Қҧрылыс 
материалы негізінде пайдаланған әйнек қҧрамы қазіргі техноло-
гия негізінде арнайы жасалған. Қҧрылыс ӛзін-ӛзі жарықтан-
дырып тҧратын. Осы пирамидалардың арасында қара тастан 
жасалған бассейн қойылған. Ол Луврға кіретін басты алаңда ҥл-
кен пирамида да орналасқан. Бастапқыда, қҧрылыс жҥргізілген 
кезде Кур-Карре жерінде ертедегі орындары табылған. Қамал 
қалдықтары XIII ғасырда ӛмір сҥрген Филипп Август тҧрғызған 
бекініс болып шыққан. Ҥлкен Лувр 1984 жылы салына 
бастайды. 
Қазір Лувр 40 га жерді алып жатыр. Оның 60 мың шар-
шы метрін экспозиция залдары алып жатыр. 1989 жылы Напо-
леон пирамидасы салынады. 
Лувр – дҥниежҥзіндегі ең бай коллекциялық жинағы бар му-
зей. Музейде Леонардо да Винчи, Жан Мануэль, Веласкенс 
сияқты дҥниежҥзіне әйгілі қылқалам шеберлерінің суреттері 
сақталған. Лувр – тамаша кӛркем қҧндылықтар сақталатын 
орын. 

Т.Н. Мұхажанова 
57 
Музей қорлары: Рампен салт атты бейнесі б.з.д. VІ ғасырдың 
II жартысына жатады. Биіктігі - 30 см, архаикалық грек кезеңіне 
жататын ӛнер туындылары, оның ішінде осы заманғы кӛзқарас-
тарының жаңа ҥлгісі, бҧл бейнеде адамның бет формасы кәдім-
гідей және қҧдайға теңестірілгендіктен эстетиканың революция-
сы болып табылады. Бҧл бір ғана адамның бейнесі емес, 
адамдар тобының бейнесін кӛрсетеді.
Гот кӛркемсурет ҥлгісіндегі “Періште мен модонна”– ағашқа 
салынған сурет. Бҧл суретті салған –
Чимабуэ Ченни ди Пеппо
(1240-1302 жж.). Періште мен бала бейнеленген бҧл сурет - 
христиан ӛнеріндегі шығыс пен батыстың ежелгі дҥниеден 
танымал болған туындысы. Кейін бҧл ӛнер ХIV ғасырдан бастап 
“светое совесед...”деген бір типтегі атаумен дамыды. Бҧл 
суретке тапсырыс беруші Мария Магдалина болды. Авторы – 
Жан Эй, бҧл – ағашқа қашалып салынған сурет, ол 1480-1504 
жж. аралығын қамтыды. Суреттің мағынасы христиан дінінің 
орта ғасырдан бастап кең таралғанын, кҥнәһар әйелдердің 
христің аяғына май жағу арқылы кешірім алуы бейнеленген.
Келесі қҧнды шедевр Тангара мҥсіні б.з.д IV ғасырдың аяғы 
мен ІІІ ғасырдың басында Грекияда жасалған. Қоладан және 
қыштан жасалған сирек кездесетін мҥсін. Бҧл сол заманғы адам 
бейнесі мен діни ағымы адам бейнесі тҥрінде кӛрсетілген. 
Биіктігі 20-30 см болатын мҥсін биотикалық Тангара қаласынан 
табылған.
Венера Мелос – адам бейнесінің керемет туындысы. Бҧл - 
мәрмәрдан соғылған мҥсін. Б.з.д II ғасырда Грекияда жаса-
лынған. 1820 жылы Мелос қала маңынан табылған. Бҧл 

Әлем музейлерінің тарихы 
58 
коллекция, алғашында, Францияда тҧрған, кейін Лувр музейіне 
әкелінген. 
Октавиан Август – бҧл рим мҥсіні б.з.д. I ғасырда мәрмәрдан 
жасалған. Бҧл мҥсінді Рим жеріндегі гректер жасаған. Осы 
бейне арқылы римдіктер ӛздерінің данышпандығын кӛрсеткісі 
келген.
Италияның сурет ӛнері – XV ғасырда Марияның тәж
бейнесі. Фра Анджелико 1387,1400,1455. Бҧл суретте шіркеудің 
бейнесі және Дева Марияның қҧдайға сиыну кейпі бейнеленген. 
Бҧл бейне XIII ғасырда гот ӛнерінде туындаған. Мҧндай 
бейнелерді кӛбінесе мҥсіндерден байқауға болады. Кейін келе 
картиналарға осы суреттер бейнеленетін болған. 
Д' Эсте ханшайымының суреті, бҧл суретті Антонио Пи-
занно 1395-1455 жылдар аралығында салған. Бҧл – ханшайым-
ның гҥлдер мен кӛбелектердің арасында тҧрған бейнесі. Бҧл 
суреттің ерекшелігі суреттің шеберлігін, әйел бейнесінің жина-
қылығын кӛрсетеді. Сурет – шынайы ӛмірдің психологиялық 
тҧрғыдан әрлендірілген бейнесі. 
Хаммурапи патшаның заңдары. Аталмыш заң базальд тақта-
сына қашалып жасалынған, оның биіктігі – 2 метр, онда 282 заң 
жазылған. Тақтаның жоғары бӛлігінде патшаның бейнесі 
бейнеленген. Садақшылар фризі, бҧл бейне сурет ҧлы I Дари 
патшаның мәңгілік ӛлмейтін жанын бейнелейді. Бҧл бейне 
суретке қарап парсы ӛнері мен Ассирия-Вавилон ӛнерінің 
туысқандық ҧқсастығының бар екенін байқауға болады. 
II Саргон патша сарайынан (Ассирия, б.з.д. VІІІ ғ.) 

Т.Н. Мұхажанова 
59 
Кай мҥсіні б.з.д ІІІ мың жылдыққа жатады Ҥ династия ежел-
гі патшаның тіпті перғауын немесе оған жақын адамдардың 
отырған бейнесі. Бет бейнесі ӛте айқын бейнеленген, толық 
сақталған шедевр.
Бҧл – ауыл шаруашылық ӛмірінен ҥзіндіні кӛрсететін, б.з.д. 
ІІ мың жылдықтағы, ХVІІІ әулеттің жаңа патшалық заманына 
жататын табыт. Бҧл табыттан табылған бейне мәйіттің мәңгілік 
бейнесін бейнелейді. Бҧл бейне – мәдени, эстетикалық және 
тарихи мәні бар теңдесі жоқ қҧнды зат. Бҧл суреттен Египетте 
бидайды ӛсіруге және оны жинауға ӛте ҥлкен мән берілгендігін 
кӛруге болады. Сонымен бірге ол – Египеттің ауылшаруашы-
лық ӛмірін паш ететін тарихи мәні зор ескерткіш. 
Бичевание Христа (1414-1492 жж.) – ағашқа салынған бейне 
сурет. Бҧл бейнеден Нидерландылық ӛнердің ықпалын байқауға 
болады. Қасиетті Георгидің азапқа салынуы, авторы – Бернардо 
Леортерель. Қасиетті Георги – христиан дінінде аты аңызға 
айналған жауынгер. Ол кіші Азияда туылған деп есептеледі. Де-
генмен ӛте сирек кездесетін қҧнды шедевр. Бҧл алтарь 1420 
жылы қҧрылған. 

жүктеу/скачать 1,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: