77
ерекшеліктеріне сәйкес қолданылады. Публицистикалық стиль
әдеби тілдің нормалық жүйесіне қатысы жағынан да
ерекшеленеді. Бұл стильде әдеби нормадан ауытқу жиі
кездеседі. Стильдің әдеби тілдің нормасына қарым-қатынасы екі
жақты: 1. Стиль қалың бұқара тілінің нормалануына әсерін
тигізеді; 2. Бұл стиль арқылы әдеби тілімізде жаңа
стилистикалық нормалар қалыптасады.
Публицистикалық стиль әдеби тілдің функционалдық
стильдерімен тығыз қарым-қатынаста келеді. Әдеби тілдің
функционалдық стильдерінің тығыз байланысты болуы олардың
саралануының кейіннен пайда болған құбылыс екендігін
растайды. Бұл байланыс бір функционалдық стильге тән амал-
тәсілдердің
екінші
бір
стильде
қолданылуынан,
бір
функционалдық стильдің екіншісіне әсер етуінен, соның
нәтижесінде әдеби тілдің функционалдық стильдер жүйесінің
дамуынан байқалады. Бір стильге
тән тілдік ерекшеліктердің
екінші стильге ауысып, өнімді қолданылуы стиларалық
диффузия деп аталады.
Соңғы кездегі көркем әдебиет стиліне публицистикалық
стильдің дәстүрін қолданып жазылған шығармалардың бар
екендігі анықталып отыр. Бұл құблысты Р.Сыздықова
публицистизм құбылысы деп таниды. Публицистикалық стильде
бірізділік күшті болады, терминдерді, сөз тіркестерін жұмсауда,
сөйлемдерді құрастыруда әдеби тілге және өзіне тән дәстүрлі
қалыптасқан нормаларды қатал сақтайды;
баспасөз беттерінде
метафоралық қолданыстар болады.
Публицистикалық стиль қазақ тілі мәдениеті мен
лингвостилистикасының ең бір үлкен бөлшегіне қызмет етеді.
Ол қоғамдық ортаға стилистикалық бағалау категориясы арқылы
белгілі сөз бен сөйлемдердің жиынтығын құрайды. Газет
тіліндегі
стилистикалық
категориялар
ұстанымы
публицистикалық стильдің сөздік қорының лексикасын
құрайды. Бұрынғы сөздік қордан шыққан сөздер немесе,
керісінше, публицистикалық стильдің негізгі сөздігі болған
сөздер қайта айналысқа түсіп,
өзінің стильдік бояу, стильдік
мағына, стильдік мәнін де өзгертеді.
Зерттеушілер
публицистикалық
стильде
сауатты,
мәдениетті сөйлей алмаудың өзіндік себептері жоқ емес дегенді
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У
78
айтады: біріншіден, қазақ тілінде көпшілік ортасында және
ресми ортада сөйлеудің қажетті болмауынан, екіншіден,
орфоэпиялық
нормаларды сақтамаудан, ойдың логикалық
желісін сақтамаудан, үшіншіден, ұлттық ойлау жүйесін жоғалту
үстінде екенін де жасыруға болмайды, төртіншіден, сөздерді бір-
бірімен үйлестіріп, сөйлемдерді дұрыс құрамау сияқты толып
жатқан кемшіліктердің болатынын ашып айту қажеттілігі
туындап отыр.
Достарыңызбен бөлісу: