Сборник материалов май 2020 года г. Петропавловск

119 
6.
 
«Қазақтың ұлттық ойындары» кітабы авторы: Базарбек Төтенаев. 
Алматы «Қайнар» баспасы 1994ж.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУДЕГІ 4К МОДЕЛІ 
 
Бакирова Д.О 
(МҚК «Булаев мектеп бөбек-жай бақша кешені»
М.Жұмабаева ауданы,СҚО) 
 
Аннотация-
цель этапа практики в дошкольной организации 
заключается в том, чтобы показать, что педагог может планировать и вести 
организованную учебную деятельность. Использование модели 4К в 
процессе обучения и воспитания, формирование "голоса ребенка", 
использование структурированных и свободных игровых форм под 
руководством педагога. Не секрет, что сегодня детские сады перестают 
быть местом пребывания детей. Малыши здесь получают первые навыки и 
знания, учатся мыслить критически и креативно, работать в команде, 
общаться. Все эти навыки, безусловно, помогут им в будущем. Однако и от 
воспитателей требуются особые знания и опыт. 
Түйінді сөздер: 
4К моделі, креативтілік, бала үні, дағды, командамен 
жұмыс. Жаңа Қазақстанда білім беру саласы жаңа жүйе бағытымен 
әлемдік кеңістікке енуде. Бұл процесс тәрбиешілердің тәжірбиесі мен 
теориясының нәтижесінен білім беру саласында маңызды өзгерістер 
байқалып жүр. 
Табысты және бақытты бала тәрбиелеу. Қазіргі таңда бұл қоғам
алдында тұрған өзекті мәселердің бірі. Бұл мәселенің шешімін табу 
мақсатында, 
Мемлекет 
басшысы 
2018 
жылғы 
5 
қазанда 
«Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын 
арттыру» атты Қазақстан халқына Жолдауында мектепке дейінгі білім 
беру сапасын түбегейлі жақсарту керек екендігін жария етіп, мектепке 
дейінгі білім беру сапасын арттыру жолдарын түбегейлі айқындап берген 
болатын. Осыған орай бүгінгі күндері тәрбиешілердің алдында білім беру 
ісінде 4К моделіне сүйене отырып, балаға тәрбие және білім беруде 
креативтілікті, сыни ойлауды, коммуникативтілікті дамытуға және 
командада жұмыс істей білуге үйрету мақсаты қойылуда. Баланың ойлау 
негіздері, ақыл-ой мен шығармашылық қабілеттері, жаңа дағдылары сонау 
бала кезден қалыптасатын болғандықтан, аталған мақсатқа қол жеткізу 
үшін ,балаға үздіксіз білім беру жүйесін жоғары дәрежеде қамтамасыз ету 
үшін жас ұрпақты кішкентай кезінен қалыптастыру өте маңызды. 

120 
Елбасы жолдауында айтылғандай бұл даму мектепке дейінгі 
ұйымдарда басталуы қажет. Тәрбие мен білім негізі ең алдымен отбасынан, 
содан соң балабақшада басталады. Сондықтан мектепке дейінгі білім беру 
саласында сапаны жақсартуға көңіл бөлу керек. 
«Ойлау негіздері, ақыл - ой мен шығармашылық қабілеттер, жаңа 
дағдылар сонау бала кезден қалыптасады». 
Бұл идеялар балалардың қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін,олардың 
психофизиологиялық және жас ерекшеліктерін ескерумен тығыз 
байланысты және баланың зияткерлік,әлеуметтік және тұлғалық дамуына 
оң ықпал етуге бағдарланған.Бүгінгі танда мектепке дейінгі тәрбие мен 
оқытуды жетілдіруде «Бала үнін» ескеру аса маңызды. «Бала үні» 
теориясын белсенді жақтаушылардың бірі Джин Раддок балалармен 
қарым-қатынастың мақсаты білім мен оқытудың мәнін оны қабылдау 
тұрғысынан түсіну және жекелеген балалар мен топтарды оқытуды 
жетілдіру жолдарын іздестіру деп санайды(Rudduk Flutter 2004)7Балаларға 
өз ойын ашық айтуға мүмкіндік берілуі тиіс,бұл олардың есею және 
білімін жетілдіру жолында аса маңызды. 
Тони Бертрамның пікірінше, «Бала үнін» ескеру балалардың 
келешекте демократиялық әлемнің толыққанды азаматтары болып 
қалыптасуы үшін ғана емес,балалар қазірдің өзінде қоғам азаматтары 
ретінде өз ойын еркін айту құқығын бала кезден пайдалана білуге 
дағдылануы үшін қажет. 
Балалардың бойында қазіргі әлемде қажет болатын шығармашылық 
қиялды,креативтілікті дамыту қажет,көп жағдайда ересектер,оның ішінде 
педагогтер бұл қасиеттерді жоғалтып алған.Балалардың бойында бұл 
дағдыларды дамыту үшін арнайы жазбалар жүргізуге,балалардың қойған 
сұрақтары 
мен 
қызықты 
жауаптарының,айрықша 
ой-пікірлерінің 
конспектілерін жасауға,оларды мүмкіндіктер мен қажеттіліктері әр түрлі 
балалардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қолдануға болады. 
Білім беру ісінде 4К моделіне: креативтілікті, сыни ойлауды, 
коммуникативтілікті дамытуға және командада жұмыс істеуге басты назар 
аударылуда. 
Креативтілік- Тұлғаның дәстүрлі немесе көпшілік қабылдаған 
идеялардан айрықша,жаңа бірегей идеяларды қабылдауға және ұсынуға 
дайындығымен 
ерекшеленетін 
және 
дарындылық 
құрамында 
қарастырылатын шығармашылық қабілеті,сондай-ақ проблемаларды 
басқалардан өзгеше қарастырып,оларды ерекше тәсілдермен шешу 
қабілеті. 
1.Сыни 
ойлау-қадағалау,тәжірбие,ойлану 
нәтижесінде 
алынған 
ақпараттың мағынасын тануда,оны бағалауда және талдауда аналитикалық 
тәсілдің қолданылуын көздейтін ойлау түрі.Психолог Диана.ФХалперн 
сын тұрғысынан ойлауды күтілетін нәтижеге қол жеткізу мүмкіндігін 
арттыратын танымдық тәсілдер мен стратегиялар ретінде қарастырылады. 

121 
2.Шығармашылық 
сыни - жағдайды әртүрлі бұрыштардан 
бағалауды,стандартты емес шешімдер қабылдауға және адамның өз 
жағдайларына сеніммен қарауға мүмкіндік береді.Шығармашылығы 
дамыған адам құрушы болады.Ол идеяларды шығарып,басқа адамдардың 
бастамаларын дамыта алады. Қиындықтарды жеңу ол үшін қызықты 
басқатырғышқа айналады. 
3.Әлеуметтілік енді барлық адамдар қашықтан қоңырау шалуға 
немесе хабарламаға тәулік бойы дерлік қашықтықта орналасқан 
келіссөздер жүргізуге,қарым-қатынас жасауға әңгімелесушіні тыңдауға 
және олардың көзқарастарын білуге қабілеті өмірлік дағдыға айналады. 
4.Командалық жұмыс коммуникациясымен тығыз байланысты.Бұл 
жалпы мақсатпен оған жету жолдарын анықтауға,рөлдерді таратуға және 
нәтижені бағалауға мүмкіндік береді. 
Адам өміріндегі шығармашылық ойлауды дамытудың негізгі 
кезеңдері қандай? 
«Бастапқы шығармашылық» кезеңі. Ол бастапқыда туғаннан адамға өмір 
сүру қабілеті ретінде негізделген, бірақ оған шектеу қоймау керек. 3-5 
жасында ересектер бастапқы шығармашылық көріністерін байқайды: 
көптеген суреттер, ертегілер шығару, оларды жалғастыру, сюжеттік 
ойындарды 
ойлап 
табу. 
Біздің 
балабақшамызда 
балалардың 
шығармашылығын қолдау мақсатында әртүрлі сайыстар өткізіледі, оларға 
ата-аналары мен балалар белсенді қатысады, онда балалар өз 
шығармашылық қабілеттерін көрсетуге тырысады. Мысалы: киім кию 
бұрыштарында ұсынылған материалдардан театрландырылған көрініс 
үшін кішкентай балалар жаңа костюмдерді өздері құрастырып, оларды 
түрлі аксессуарлармен толықтырады, ертегі кітапшалар жасайды, өздері 
ертегі ойлап шығарады және т.б. Балаларда сыни ойлауды дамытуға 
арналған төрт қарапайым нәрсе бар. Баланың сұрақтарына бірден жауап 
беруден аулақ болыңыз. Ересектер керісінше түсіндірудің маңыздылығын 
асыра бағалайды, ойлауды дамыту үшін ойлау процессін өзі 
ынталандыруы маңызды. Берілген сұраққа өз бетімен жауап беруге
мүмкіндік беру кезінде ол ойланады, оның білім қоры жұмылдырылады, 
қиялы дамиды және бұл сіз бере алатын жауапқа қарағанда әлдеқайда 
құнды.
Қателіктер-бұл қызық! 
Іс жүзінде қателер баланың ой-өрісін кеңейту үшін тамаша мүмкіндік. 
Сыни ойлаудың сыни компоненті сәйкессіздіктерді табу қабілеті. Мысалы: 
«Ертегілер», «Дұрыс-Бұрыс» сияқты ойындарды пайдаланамыз. 
Сұрақтар қойып әңгімелесуді қолдаңыз. Егер мұқият болсаңыз күн 
сайын баламен талқылау үшін ондаған тақырыпты табуға
 
болады. 
Әңгімелесу мен талқылаулар екі есе пайдалы болуы мүмкін. Біржағынан 
«пікірталас клубы» ретінде, ал екінші жағынан бұл тақырыпты баламен 
түсінуді белсенді түрде қалыптастыруға мүмкіндік береді. 

122 
Тиісті үстел үсті ойындарын ойнаңыз. «Сыни ойлау белсенді түрде 
дамитын көптеген ойын- үстел ойындары, мұнда ойыншылардың жіктелуі 
үшін белгілер мен критерийлер ойлап табу керек, дәлелдемелерді сынап 
дұрыс таңдау жасауға тура келеді». «Иә - жоқ» бұл классикалық ойын,
онда сізге сөзді табу керек немесе ойластырылған жағдайды қайта қалпына 
келтіру керек. «Қалпақ», «Байланыс» т.б. ойындарында, ойыншы сөздер
немесе сөз тіркестерін өзгеше жолмен түсіндіру керек.
Бағдарламаның түйінді идеяларын негізін еңгізіп,тәжірбие оқыту 
барысында балаға қажет болатын нақты дағдыларды дамытуға бағытталған 
ойын арқылы оған өз бетінше білімдерің алуға және қолдануға. 
4К моделін және үш ойын түрін енгізу.Олар: 
-педагог жетекшілігімен жүргізілетін ойын; 
-құрылымдалған ойын; 
-еркін ойын; 
Педагог жетекшілігімен жүргізілетін ойын
 
педагог ойынға қажетті 
материалдармен балаларды қамтамассыз етіп,ойынды бастап береді немесе 
ойынды бағыттау не баланы бағдарлау үшін қосылады. Педагогтің 
көмегімен балалар ойын арқылы тыңдалым, айтылым дағдылары 
қалыптасуына тиімді болды
. 
Құрылымдалған ойын- мектеп жасына дейінгі балаға белгілі бір 
дағдыларды үйретуге және дамытуға бағытталған ойын түрінде 
ұйымдастырылатын іс-шара.Құрылымдалған ойынға әр түрлі қимыл-
қозғалыс ойындары мен жаттығулар суды,құмды,саз балшықты
пайдаланатын 
ойындар,арт-терапия 
түріндегі 
ойындар(саусақпен 
,қылқаламмен,пастель бояулармен,түрлі түст қарындаштармен сурет салу) 
жатады. 
Еркін ойын- нақты шекаралары мен ережелері жоқ,бала қалағаның 
ойнайды. Бұл ойынның маңыздылығы балалардың өзара қарым-қатынасын 
дамытумен байланысты.Еркін ойын балалардың талқылау,проблеманы 
шешу,қақтығыстардың алдын алу,келісімге келу және т.б қарым-қатынас 
дағдыларын қалыптастырады. Ойын түрлерін оқыту әдісі ретінде 
пайдалану балалардың танымдық қызығушылығын арттыруға ықпал 
етеді.Оқытудағы ойын техналогиясының басты элементтері: ойынның 
алдында нақты оқу мақсаты қойылады; ойын әрекеттері арқылы нақты 
педагогикалық нәтижеге қол жеткізіледі;оқу қызыметі ойын ережелеріне 
бағынады;оқыту материалдары ойын құралдары болып табылады. 
Командада жұмыс істеу қабілеті мен байланысқа бейімділік. 
Қазіргі кезде балалардың моральдық және коммуникативті дамуы 
күрделі жолдарға тап болған кезде, бұл мәселе ерекше маңызды. 
Шындығында ересектер қарым-қатынас саласында бұзушылықтар жиі 
кездесіп, балалардың моральдық және эмоциялық дамуының жоқтығы 
байқалады. Бұл тәрбиенің зияткерлендірілуі біздің өміріміздің шамадан 
тыс технологияландырылуына байланысты. Қазіргі заман балаларының 
жақын досы – гаджет, ал сүйікті ісі-мультфильм тамашалау мен 

123 
компьютерлік ойындар екені ешкімге де құпия емес. Балалардың тек қана 
ересектермен ғана емес, өз теңдерімен де қарым – қатынасы азайды. Ал 
тікелей қарым-қатынас балалардың өмірін байытады, олардың сезім 
саласын жарқын бояулармен бояйды. Коммуникативтік дағдылар 
күнделікті әрекеттерде дамиды, дидактикалық, қимылды, сюжетті- ролдік 
ойындарда және ұжымды біріктіруге бағытталған ойындарды ойнатуға 
болады. Мысалы: «Бәріне арналған сыйлық», «Қолдар танысады», «Қолдар 
достасады», «Жағдаятты шеш» ойындары және т.б. Жоғарыда айтылған 
ойындар 
балаларда 
жағымды 
қарым-қатынастарды 
орнатуды, 
жұмылдыруды, бірлесе жұмыс істеуге, өзгелердің жағымды қасиеттерін 
байқауды және оны сөзбен жеткізуге үйретеді, қақтығыстарды жеңудің 
жолдарын көрсетеді, тікелей еркін қарым-қатынаспен эмоционалды 
жақындығының жағымды атмосферасын қалыптастырады. 
21 ғасырдың баласы бұрынғы ұрпақтардан айырмашылығы 
ұшақтардың ұшатынын, телефондардың соғылатынын көреді, ал 
электрондық хаттар жөнелтілгеннен кейін бірнеше секунд өткен соң 
келетінін біледі — бұл норма. Балаларға бір кездері адамдар басқа әлемде 
өмір сүргенін елестету қиын. Оларға заманауи өмір туралы жаңалықты 
білу маңызды. Себебі, ақша талап етілмегенін ескере отырып, бұл 
сұранысты өзгеше түрде қанағаттандыру қажет. Тек бұл сұрау дәуірді 
ескере отырып, басқаша қанағаттандыру керек. 
Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру мазмұнын жаңартудың негізгі 
мақсаты баланың жас ерекшелігіне сай әлеуетті мүмкіндіктерін барынша 
дамытуға,сауатты,білімді, білік дағдыларын тиімді қолдануға қабілетті 
тұлғаны қалыптастыру болып табылады. 

жүктеу/скачать 12,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: