160
Аддикция мұндай адамдарға шынайы ӛмірден қашудың бірден-бір құралы болып табылады. Осылайша,
мінез-құлықтың аддиктивті формаларын атап кӛрсетуге болады:
-
күнделікті ӛмірлік қиындықтарға тӛзе алмаушылық, кризистік жағдайларды кӛтере алмау;
-
кӛпшілікке артықшылығын кӛрсеткенімен, іштей ӛз-ӛзіне кӛңіл толмаушылық мінінің болуы;
-
сырттай әлеуметтік топта қарым-қатынасқа түскенімен, эмоционалды байланысқа түсуге деген
қорқыныш;
-
ӛтірік айтуға деген талпыныс;
-
басқаларды кінәлауға деген талпыныс;
-
қабылданған шешімдерден жауапкершілік алудан қашуға деген талпыныс;
-
стереотиптілік, мінез-құлықтың қайталануы;
-
қауіптілік сезімі
Аддиктивті мінез-құлықты зерттеудің негізгі бағыттары:
1. Персонологиялық бағыт бойынша кейбір тұлға типтері басқаларға қарағанда аддиктивті мінез-
құлыққа бейім. Мысалы, алкоголь тәуелділігін зерттей келе, спецификалық алкогольді тұлға типінің жоқ
екені анықталды.
2. Психодинамикалық бағыт тек тұлғаның ерекшеліктеріне ғана емес, оның ортасына және онымен
әрекеттесу ерекшелігіне де байланысты кӛп себептерді атап кӛрсетеді.
3. Мотивациялық бағыт аддиктивті мінез-құлықты зерттеуде реактивті қарсыласу теориясына
сүйенеді. Яғни, мотивация индивидтің еркіндігіне қауіп тӛнгенде пайда болады. Реактивті қарсыласу
теориясы келесі негізгі белгілерді бӛледі: еркіндікті алдын ала күту, еркіндікке қауіп күші, тұлға үшін
еркіндіктің маңызы, ӛзінің еркіндігі мен қауіп арасындағы қатынас.
4. Әлеуметтік үйрету теориясы психоактивті агенттердің қабылдауын шақыратын және күшейтетін
факторларды талдау.
5. Күтілген әрекет теориясы – аддикцияның моделіне когнитивті компонентті қосады. Аддикция
мұнда альтернативті реакцияны жеңу түрінде түсіндіріледі. Есірткілерден жағымды әсерлерді күту
мұндай түсінулердің мүмкін болуынан жоғарыланады. Сондай-ақ оларды пайдалану ӛз әрекеттеріне деген
жауапкершілікті жояды.
Достарыңызбен бөлісу: