1.
Авторитарлық тип
– дау-дамайды билік
өкілеттілігін пайдаланып шешу. Оның
негізгі белгілері мыналарда:
− басшы тек өзін ғана көреді және естиді.
Қызметкерлер бағынуы тиіс деп санайды,
оның шешімдерінің дұрыстығына күмән
келтіруге болмайды;
− бас кез келген қайткен күнде де «жеңуім
тиіс» деп санайды;
− дау-дамайлар адамдардың әлсіздігі
ретінде
қарастырылады;
− дау-дамайлық жағдайды басқару ұйым
мүддесінде болады, күдік туғызған жағдайда
«бастарын алу керек» деп ойлайды.
Қазіргі заманғы дау-дамайтану ұйымда дау-дамайды
шешудің екі негізгі типін бөліп көрсетеді:
2. Әріптестік типі
– дау-дамайды конструктивті
тәсілдерді пайдалану арқылы шешу. Оның негізгі
белгілері, мыналар орын алады:
− басшының дау-дамайға түсуші тараптармен
конструктивті өзара әрекеттесуі. Ұйым басшысының
аргументтері қабылдануы үшін, тым болмағанда
оларды тыңдау үшін, басшы өзіне
сендіруі керек,
жағымсыз сезімдерді жоюы, этикетті сақтап,
қарымқатынаста әдептілік сақтауы керек;
− қарсы тараптың аргументтерін қабылдау;
− компромиске дайындық, шешімдерді өзара іздеу;
− өзара
тиімді альтернативаларды жасау;
− тұлғалық және ұйымдастыру факторларын
қиыстыруға ұмтылу;
− қабылдау іс-әрекеттің қалыпты факторы ретінде.
1) сендіру мен нандыру. Оларды іс жүзінде бөлу мүмкін емес. Басшы өзінің
басқарушылық жағдайын, беделін, құқықтарын пайдалануға және өзінің
билігінің үстемдігі арқылы дау-дамайға түсуші тараптардың
санасына логика,
фактілер, мысалдар күшімен әсер етуге тырысады;
2) келісімге келмейтін мүдделерді келістіруге ұмтылу – бұл дау-дамайға түсуші
тараптарды жақындастыру
тәсілдерінің бірі, ол өзара келісуге боларлық
салмақты әңгімеге қол жеткізуге, өзара қарым-қатынастағы шиеленісті шешуге
мүмкіндік береді;
3) «ойындар» әдісі, тараптардың бірі өз жағына, мысалы, ұйым
басшысын, ал
екінші тарап – кәсіподақты тартуға тырысатын жағдай. Дау-дамайды шешудің
авторитарлық типінің негізгі артықшылығы, басшылардың ойынша, оны
пайдаланған кезде уақыт үнемделеді. Оның басты кемшілігі, дау-дамай мұндай
кезде шешілмейді, сырттай басып тасталады және оның қайта оралуы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: