Оқулық «Білім беруді дамытудың федералдық институты»

107 
немесе айналым жиілігін біркелкі реттеуді талап ететін 
құрылғылардың жетегі үшін қолданылады. 
7.2.
ҮШ ФАЗАЛЫ АСИНХРОНДЫ ҚОЗҒАЛТҚЫШТЫҢ 
ӘРЕКЕТ ЕТУ ПРИНЦИПІ
 
 
Үш фазалы асинхронды қозғалтқыштың əрекет ету принципі үш 
фазалы тоқ желісіне үш фазалы орамды қосқан кезде оның 
айналатын магниттік өрісті тудыра білу қабілетіне негізделген. Бұл 
өрістің айналу жиілігі немесе синхрондық айналу жиілігі n
1
, 
айн/мин, ауыспалы тоқтың жиілігіне 
f
1 
тура пропорционалды жəне 
үш фазалы орамның полюстар жұбының санына 
р 
кері 
пропорционалды: 
n

60 
f
1 
. 
1 
p 
Асинхронды қозғалтқыштың роторы статордың магниттік ағыны 
айналатын жаққа айналады. Демек, ротордың айналу бағытын өзгерту 
үшін, магниттік ағынның айналу бағытын өзгерту керек. Бұл үшін 
қозғалтқыштың немесе қуат көзінің қалқаншасында кез келген екі 
сызықтық сымның орындарын ауыстырып, қуаттандырушы желінің кернеу 
фазаларының кезектесуін өзгерту жеткілікті болады. 
Қозғалтқыш роторының айналу бағытын өзгерту реверсиялау деп 
аталды. Асинхронды қозғалтқыш полюстарының саны статор орамының 
құрылысымен анықталады; бұл ретте ротор полюстарының саны статор 
полюстарының санына тең. 
Статор орамын үш фазалы желіге қосқанда л
1 
синхрондық жиілікпен 
айналатын магниттік өріс пайда болады. Өріс ротордың орамына ілігіп, 
оның біліктерінде электр қозғалтқыш күштерін ықпалдандырады, ол 
күштердің бағытын «оң қол» ережесі бойынша анықтайды. Ротор орамы 
тұйықталған, сондықтан да осы орамның біліктеріне келтірілген ЭҚК 
олардағы тоқтарды тудырады. 
Ротордағы тоқтардың статордың айналмалы өрісімен өзара əрекеттесу 
нəтижесінде ротор біліктерінде электромагниттік күштер пайда болады, 
олардың 
бағыты 
«сол 
қол» 
ережесі 
бойынша 
анықталады. 
Электромагниттік күштердің жиынтығы роторда электромагниттік сəтті 
тудырады, оның əсерінен ротор статордың магниттік өрісінің айналу 
бағытында л
2 
жиілікпен айнала бастайды. Ротордың білік арқылы
айналуы жұмыс тетігіне беріледі. Осылайша, желіден статор орамына
келіп түсетін электр қуаты асинхронды қозғалтқышта механикалық айналу 
энергиясына түрленеді. 

108 
Асинхронды қозғалтқыштың айрықша белгісі – ротордың айналу 
жиілігі 
п
2 
статордың магниттік өрісінің синхрондық айналу жиілігінен n
1
аз. Бұл ротор орамының біліктеріндегі ЭҚК n
2 
жəне n
1 
айналу жиілігінің 
теңсіздігі кезінде ғана ықпалдандырылатынымен түсіндіріледі. 
Статор өрісінің роторға қатысты айналу жиілігі сырғу жиілігімен 
анықталады 
n
s 
= п
1 
- 
n
2
. 
Ротордың айналатын өрістен қалып қоюы сырғу 
S 
деп аталатын 
салыстырмалы шамамен сипатталады: 
S 

n
1

n
2 
. 
n
1 
(7.1) 
Асинхронды қозғалтқыштың сырғуы 0... 1 (0... 100%) аралығында 
өзгере алады. Егер 
S 
≈ 0, бұл қозғалтқыш роторында қарсы əрекет ететін 
сəті болмайтын бос жүріс тəртібіне сəйкес келеді; егер 
S 
= 1, бұл 
қозғалтқыш роторы қозғалыссыз болатын қысқа тұйықталып тəртібіне 
сəйкес келеді (n
2 
= 0). Сырғу қозғалтқыштың білігіндегі механикалық 
жүктеліміне тəуелді болады жəне ол өскен сайын артады. Қозғалтқыштың 
номиналды жүктемесіне сəйкес келетін сырғу номиналды сырғу деп 
аталады. Қуаты аз жəне орташа асинхронды қозғалтқыштар үшін 
номиналды сырғу 0,02 - 0,08 (2.8%) өзгереді. 
(7.1) формулаға сəйкес, асинхронды қозғалтқыш роторының айналу 
жиілігі 
n

n 
(1

S
) 

60 
f
1
(1

S
). 
(7.2) 
2 
1 
p 
Үш фазалы асинхронды қозғалтқыштың əрекет ету принципін талдап, 
асинхронды қозғалтқыштың трансформатормен ортақ көп тұстары бар 
екенін байқауға болады. 
Қозғалтқыш статоры мен роторының орамдарының арасында, 
трансформатордың бірінші жəне екінші орамдарының арасындағыдай тек 
магниттік байланыс қана бар. Трансформатордағыдай, асинхрондық 
қозғалтқышта электр қуаты желіден бірінші орамға түсіп (статор
орамына), электромагниттік үрдістер есебінен екінші орамға беріледі 
(ротор орамына). 
Асинхрондық қозғалтқыштар мен трансформаторлар арасындағы 
бұндай ұқсастық ротор қозғалыссыз болғанда жақсы көрінеді (n
2 
= 0; 
S 
= 
1), бұл қозғалтқышты іске қосу тəртібіне сəйкес келеді (статор орамы 
желіге қосылған, ал ротор бастапқы сəтте қозғалыссыз болады). Бұл 
жағдайда асинхронды қозғалтқыш трансформатордан тек құрылысы 
жағынан, ең алдымен, статор жəне ротор орамдарының өзекшелерінің 
ерекше құрылысымен, ротор орамымен қысқаша тұйықталған магнитті 
сымдағы ауа саңылауының (статор мен ротор арасында) болуымен 
ерекшеленеді. 

109 
Бұған қарамастан, асинхронды қозғалтқыштағы электрмагниттік 
үрдістер трансформатордағы электромагниттік үрдістерге ұқсас 
келеді. 

жүктеу/скачать 5,26 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: