Научная библиотек

тандауды жузеге асыратын жиынтык езше некеге турмагандарды да, не­
кеге отыргандарды да коскандыктан мейлгншё аукымды кен болып келед1.
Бул жердеп ереже бойынша ер немесе вйел адам ушш некеде туруына 
немесе турмауына карамастан эрдайым олардын басы бос болады. Аме­
рика элеуметтанушысы Б. Фарбердщ шюртше, эрб[р адам теориялык 
тургыдан алганда жынысы баска барлык езге адамдардын унем1 потенци- 
алды жубайы болып табылады. Бул жердеп манызды жагдай некеде турган 
адамнын кейшде некеге отырып жубай болу мумкшдйгш сактауы. Ал, 
еюний рет некеге отыруга жол бермейтш мвдениеттерде дэстурл!, катан 
моногамиялык жар тандау мумюндт сакталган кешстжке некеде турган 
адамдарды коспайды. Бул кещстжке адам салт немесе зан бекпкен некелж 
жаска жеткенде гана енеда жэне одан некеге отырганнан кейш гана шы- 
гады. К,аз1рп когамда, ягни еуропалык, батыстык типтеп когамда жеар 
калган адамнын екшшн рет некеге отыруы киындатылган катан монога- 
миядан еюний рет некеге туру эдеттеп 
1
с болып саналатын сериялык мо- 
ногамияга ету тарихи тенденция болып отыр. АКДЛ-та 
80
-жылдардыц орта 
тусында букьл некеге отыргандардьщ 
46%-1
екшни рет уйлену) соган делел.
Еюний катынасты, ягни жеке жар тандау 
ерюндш децгешне 
катыс- 
тынын бэрш айтар болсак, онда эр турл
1
когамдар арасында улкен езге- 
шелхктердщ 
барлыгы байкалады. Кейб^р мэдениеттерде, жас адамдар 
К1мдердщ 
камкорлыгында болуына орай ата-аналары 
немесе 
езге туыс- 
тары уйымдастырган некелерге отыру жаппай етек алган. Баска мэдени­
етте 
ерюн 
жар тандау басым болгандыктан некеге отырушылардын ездер
1 
жар тандаудыц непзп агенттер! болып табылган. Алайда, кандай жагдай­
да болмасын некеге туру, болашак жубайды тандау 
эрк
1
мнщ
ез 
еркшше 
жургшлмейД
1
. 
Некеге 
отыру 
жэне некелж косакты тандау мэдени, элеу­
метпк, психологиялык алгышарттарга, пптен кейде элеуметт^к-биология- 
лык сипаттарга да байланысты болады.
Булардыц арасында ен кен тараганы жэне аса куаттысы — мэдениет- 
танулык алгышарттар. Эндогамиялык жэне экзогамиялык ережелер деп 
аталатын алгышарттар мэдениетганулык алгышарттардыц аса манызды- 
сы болып саналады. Этнология гылымында бул угымдар бЁр тайпадагы 
рулар арасында некеге отыратын жар тандаудын калай жэне кандай си­
патта журетщщ аныктауда колданылады. Онын функционалдык рел! — 
болашак косагын тандау мумкшдтнщ шектелу1, некеге отырып, бгр- 
б
1
рше жубай болуга тыйым салынгандар санаттан шыгарылып тасталы- 
нуы аркылы аныкталады.
Элеуметтануда бул угым казхрй уакытта некеге отыратын жар тандау 
процесхн сипаттау уш1Н тек шартты турде жэне шектеул! дэрежеде гана 
колданылады. Бул жерде эндогамия ережес! бойынша езше жар болатын

жүктеу/скачать 14,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: