Итбай, Қасқырбай
деп қою
тотемге
байланысты болса
керек.
Бай
анықтауышы белгілі бір адамдардың мәртебесін, дәрежесін
көрсетеді. Ол өз мағынасында
ит
сөзіне анықтауыш бола алмайды, өйткені
кедейлік пен байлық мөлшері итпен өлшенбейді
» – деген. Т.Жанұзақовтың
айтуынша, «Қ.Жұбанов адам аттары жайын сөз қылмастан бұрын-ақ жалқы
есімдер жөнінде, жалпы атаутаным тақырыбында жазылған еңбектермен
кеңінен таныс болғандығы айқын аңғарылады» (83, 89-98).
Қ.Жұбанов ономастиканың ішінде адам аттарын егжей-тегжейлі
талдаумен қоса, жер-су атауларының да этномәдени, этнопсихологиялық
ерекшеліктерін назардан тыс қалдырмайды.
Географиялық атауларда өмірдің сан ғасырлық тәжірибесі негізінде
қалыптасқан халық танымы, ұлттық психологиясы қамтылатындығын жете
аңғарған профессор Қ.Жұбанов жергілікті топонимдерді сөз еткенде халық
әдебиетінің деректерін асқан білгірлікпен, дәлдікпен пайдаланады. Мәселен,
Атжақсы
топонимі туралы ғалым өз ойын былайша өрбітеді: «
Атжақсы
(аты жақсы), как и его антоним
аттеріс
(аты теріс), по-видимому, ранее
было иносказательное выражение, употребляемое при назывании чего-либо,
настоящее название которого почему-то (т.е. или по запретности, или из-за
уважения)
нельзя было произносить
. Так, призыв бия Караменде к
Кенгербаю гласит
:
Сәлем де Кеңгірбайға, кел, кетелік!
Мықты сабаз атанды терлетелік!
Аты жақсы
дариядан әрі өтелік! (Қозы көрпеш)
Аты жақсыдария
здесь – Сыр-Дарья. Тут в слове
Достарыңызбен бөлісу: |
