«das Man» деген тер- минмен берсе, Н.Бердяев оны  «объективацияланған дүние»

350
Ал адамның шынайы болмысына келер болсақ, ол – адамның тарихи 
пенделілiгiн, уақыт шеңберiнде шектелгенiн, сонымен қатар өзiнiң 
ерiктiлігiн сезiнуiнде. Шынайы болмысқа жету үшiн адам күнделiктi 
күйкі өмiрден бас тартып, өмiрдiң соңғы шегi – өлiмге тiкелей қарай 
алатын жағдайға келуi қажет.
«Бейшынайы болмысты аттап өту үшiн адамдар бiр-бiрiмен 
қосылып, «абсурдтық дүниеге», оның шектелгенiне, өлiмге, жалпы 
дүниенiң жетiлмегендiгiне, мәнсiздiгiне қарсы шығып, көтерiлуi 
керек», – дейдi француз ойшылы А.Камю. Алайда мұндай дүниеге 
түңiлуден туған бiрiгушiлiк бiрде-бiр адам болмысының мәселесiн, 
әрине, шешпейдi.
Дiни экзистенциализм бұл мәселенiң басқа шешiмiн ұсынады. 
Г.Марсельдiң ойынша, адамдар шынайы болмысты заттардың бол-
мысымен теңейдi. Ал шынайы болмыс, негiзiнен алғанда, әрқашанда 
тұлғалық болмыс. Болмыс – «Ол емес», «Сен», сондықтан адамдардың 
Құдай алдындағы бiр-бiрiмен iшкi сырларын бөлісуі, ең құпия тереңде 
жатқан тебiренiстерiмен бөлiсуi – шынайы болмыстың алғышарты. Ол 
үшiн, яғни басқа адамның терең сырына жетiп, шынайы болмыстық 
дәрежеге көтерiлу тек махаббат арқылы ғана iске асады.
Г.Марсельдiң бұл ойларын дамытқан М.Бубер, Э.Левинас сияқты 
еврей ойшылдары болды. Олардың ойынша, адамның дүниеге деген 
қарым-қатынасы екiжақты, өйткенi оның сөздiгiнде екi негiзгi сөз бар. 
Олардың бiреуi «Мен және Сен» болса, екiншiсi – «Мен және Ол». 
Дүние адамзат тәжiрибесi ретiнде «Мен және Олға» жатады. «Мен және 
Сен» адами шынайы қарым-қатынасты тудырады. Олай болса, адам 
алдында дүниеде болудың екi мүмкiн-дiгi бар. «Мен және Сен» шынайы 
болмысты тудырса, «Мен және Ол» – адами қарым-қатынастарды зат-
тандырады. «Сен» деп қарым-қатынасқа түскен адам – ол заттардың 
арасындағы зат емес. Мен оны тануға, зерттеуге тырыспаймын, өйткенi 
мен онымен қарым-қатынастамын. Ол қатынастардан шыққанда ғана, 
мен оны тани бастаймын. Тану, бiлу – «Сеннiң» алшақтауына әкелiп 
соғады.
«Мен және Сеннiң» қарым-қатынасын 
махаббатпен
теңеуге 
болады. Махаббат сезiмi бүкiл дүниенi өзiнiң сәулесiмен жарқыратып, 
гүлдендiредi. Махаббат аясындағы адам қайсыбiр адамды, жақсы мен 
жаманды, сұлу мен түрсiздi, ақылды мен наданды – бәрiн де ерекше 
«Сен» ретiнде қарайды. Алайда адам болмысының трагедиясы – «Мен 
және Сеннiң» қарым-қатынасының сарқылу, я болмаса құралға айналу 
мүмкiндiгiнде.
Экзистенциализм философиясының iрi өкiлiнiң бiрi – Виктор 
Франкл. Ол қазiргi қоғамдағы адамдардың қасiретi – ноогендiк (nous – 
грек сөзi, ақыл-ой, зерде, рух; genesis – грек сөзi, дүниеге келу, 

351
пайда болу;) невроздарда, яғни адамдардың өмiр сүрудiң мән-
мағынасынан айырылып қалуында деген пiкiрге келедi. Соңғыны 
В.Франкл 

жүктеу/скачать 3,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: